Ma’ruza 3 Elеktrolitik dissotsiyalanish nazariyasi

Ma’ruza 3 Elеktrolitik dissotsiyalanish nazariyasi .


Talabalarni kimyoviy muvozanatdagi kislota-asosli reaksiyalar, suvli eritmalarda kislota va asoslarning elektrolitik dissotsiatsiyasi, Arrenius nazariyasi, kislota va asoslar haqidagi hozirgi zamon tuShunchalari, Brensted-Lourining protolitik nazariyasi, erigan moddaga erituvchining ta’siri, kuchli va kuchsiz kislota, kuchli va kuchsiz asos eritmalari pH ini aniqlash, eritmaning elektroneytralligi va material balansi tenglamalari va ular yordamida hisoblashlar bilan tanishtirish.
Kislota-asosli_muvozanat._2._Kislota-asosli_reaksiyalar._Suvli_eritmalarda_kislota_va_asoslarning_elektrolitik_dissotsiatsiyasi.'>1. Kislota-asosli muvozanat.
2. Kislota-asosli reaksiyalar. Suvli eritmalarda kislota va asoslarning elektrolitik dissotsiatsiyasi.
3.Kislota va asoslar haqidagi hozirgi zamon tuShunchalari.
Arrenius 1887 yilda o‘xshash moddalarning eritmalarida zaryadlangan zarrachalarga ajralish hisobiga zarrachalarning ortishi gipotezasini olg‘a surdi. Bunday moddalarni u elektrolitlar deb, ularning ionlarga ajralishini esa elektrolitik dissotsiatsiya deb atadi.
U kislota va asos tushunchasini berdi.
Kislota-bu dissotsilanganda H^- Ionlarini va boshqa hech qanday musbat ionlarni bermaydigan molekuladir.
Asos-dissotsilanganda OH^- ionlarini va boshqa hech qanday manfiy ionlarni bermaydigan molekuladir. Kislota va asos orasida boradigan reaksiya tuz va suv hosil qiladigan neytrallanish reaksiyasidir. Arrenius nazariyasi bo‘yicha istalgan elektrolit faqat qisman dissotsilanadi
Arrenius nazariyasida elektrolitik dissotsiatsiya sababi tushuntirilmagan, ionlar va elektrolit molekulalarining.o‘zaro va erituvchi molekulalari bilan ta’siri o‘rganilmagan edi, shuning uchun erkin H^- ionlari mavjudligi tan olinardi. Arrenius nazariyasi bo‘yicha dissotsiatsiya darajasi birdan katta bo‘lishi mumkin emas.
Arrenius nazariyasi yaratilgach elektrolit eritmalariga yangicha qarashlar paydo bo‘la boshladi. Birinchidan ,dissotsilanish jarayoni sababi, ya’ni erigan modda bilan erituvchining ta’siri ko‘rsatildi. Elektrolit kuchi va xarakterini asosan erituvchi belgilaydi.
Elektrolitlarni o‘z holati bo‘yicha erkin ko‘rinishda va dissotsilanish mexanizmi bo‘yicha 2ta bir-biridan keskin farq qiluvchi guruhga bo‘lish mumkin: bular ionoforlar va ionogenlardir.
Ionoforlar - kristallik panjarasi alohida ionlardan tuzilgan (KCl, NaCl) elektrolitlardir. Bunday moddalarni suvda eritilganda gidratlanish energiyasi ta’sirida kristallik panjaraning buzilishi(parchalanishi) sodir bo‘ladi. Bunday moddalarda dissotsilanmagan molekulalar modda eritilmasdan oldin ham bo‘lmaydi, ya’ni ular eritilmasdan oldin ham bir-biri bilan bog‘langan ionlar holida bo‘ladi.
Ionogenlar-bunda kristallik panjaraning bo‘g‘inlarida qutbli molekulalar (CH₃COOH) bo‘lgan elektrolitlardir. Bunday moddalarning Ionlarga dissotsilanishi bir necha bosqichda boradi:
1. CH₃COOH-H₂O CH₃COOHH₂O
erituvchi bilan kimyoviy o‘zaro ta’sir hisobiga molekulyar kompleksning hosil bo‘lishi;
2. CH₃COOHH₂O CH₃COO^-H₃O^-
Ionlanish,ya’ni ichki-molekulyar qayta guruhlanish hisobiga ion juftlarining hosil bo‘lishi;
3. CH3COO^-H3O^- CH3COO^- - H3O^-
ionlar juftining erkin ionlarga dissotsilanishi.