N. N. Azizxodjaeva tomonidan yozilgan bo‘lib, oliy maktab o‘qituvchilari pedagogik mahorati va pedagogik texnologiyalar zamonaviy muammolarini ochib beradi

0 ‘rganish nazariyasi 
(E. Tom dayk, B. Skiner va b.) ga ko‘ra shaxs 
hayoti, uning munosabatlari, tahsil ko‘rish, o ‘rganishni mustahkamlash, 
bilim va ko‘nikm alam i o ‘zlashtirish natijasidir.
Rol bajarish nazariyasining 
mazmuni shundan iboratki, shaxsga jamiyatda 
muayyan ijtimoiy rol (barqaror xulq usullari to ‘plami) tayin qilinadi. Bu 
rol shaxs xulqining xarakterini, uning boshqa insonlarga bo‘lgan munosabatini 
belgilaydi.
Bu nazariyalaming kamchiligi shundaki, u inson hayotining obyektiv, 
ijtimoiy-tarixiy shart-sharoitlarini hisobga olmaydi.
2. Biogenetik yondashuv 
shaxs rivojlanishida organizm yetilishidagi 
biologik jarayonlam i asos qilib oladi. Bu yo‘nalishda Z.Freyd tadqiqotlari 
ajralib turadi. Uningcha, shaxs xulqi insonning fiziologik, beixtiyor mayllari, 
havaslari bilan bog‘langan. E.K rechm er shaxs tiplarini insonning gavda 
tuzilishi xususiyatlaridan keltirib chiqaradi. S.Xoll ta ’kidlashicha esa, shaxs
42

---

11
vi.ihnishi doira shakiida, ya’ni yig‘inlar, ishtiyoqlar shaklidagijamiyatning 
l.MM|ichli rivojlanishidir.
Psixogenetik yondashuv 
na biologiya va na muhit ahamiyatini inkor 
.'inwiydi, balki psixik jarayonlaming rivojlanishini birinchi o‘ringa qo‘yadi. Bu 
.ж ushuvda psixodinamik, kognitiv va personologik nazariyalar amal qiladi.
P .xodinamik yo‘nalish 
(E.Erikson). Bunda shaxs xulqi emotsiya, ishtiyoq 
1
1 н »sliqa psixikaning ratsional bo‘lmagan komponentlari orqali tushuntiriladi.
kognitiv nazariya 
vakillari (J.Piaje, D .K elli va boshqalar) shaxs 
i«MMkasining intellektual - bilish doirasi xususiyatlariga suyanadilar.
Personologik yo‘na!ish 
vakillari esa shaxs rivojlanishiga yaxlit holda 
inmydilar (E.Shpranger, A .M aslau va b.). Bu borada B.G .A nanev, 
к \ A bulxanova, A .N L eo n te v , A .V .P etro v sk iy , V .V .M yasishev, 
к К Platonov, D .N .U znadze, D .I.Feldshteyn ishlari e ’tiborlidir.
B.G.Ananev 
shaxsga 4 tom on birligi nuqtai nazardan qaraydi: 1) 
insonga
!>!ulnvik tur sifatida; 
2
) individ sifatida ontogenez va insonning hayot yo4i;
11
msonga shaxs sifatida; 4) insonga insoniyatning bir qismi sifatida
k .
A. Abulxanova 
shaxsni hayot yo‘li subyekti va faohyat subyekti sifatida 
ы lwiir qiladi. Uning rivojlanishi asosida 
faollik
(tashabbus, m a'suliyat), 
nhkilty vaqtga nisbatan qobiliyat, ijtimoiy tafakkur
kabi sifatlar yotishini 
i I ullaydi.
A.N.