N. N. Azizxodjaeva tomonidan yozilgan bo‘lib, oliy maktab o‘qituvchilari pedagogik mahorati va pedagogik texnologiyalar zamonaviy muammolarini ochib beradi

Shaxsning rivojlanishi uning faoliyatida amalga oshiriladi. 
Bu rivojlanish 
shaxsga xos va uning uchun m uhim hisoblangan motivlar tizimi bilan 
boshqariladi.
Shaxsni harakatga keltiruvchi kuch 
tobora ko‘payib boradigan ehtiyojlar 
va ulam i qanoatlantiradigan real imkoniyatlar orasidagi ichki ziddiyatlar 
hisoblanadi. Ehtiyojlar esa shaxs rivojlanishining omillari va natijasi sifatida 
namoyon bo ‘ladi.
A.V.Petrovskiyning tadqiqotlarida ko‘rsatilishicha, inson shaxsining 
xarakterli tomonlaridan biri uning individualligidir. A. V. Petrovskiy shaxs 
tuzilmasida unga xos b o ‘lgan xarakter, temperament, psixik jarayonlaming 
kechish xususiyatlari, faoliyatning kuchli hissiyotlari va motivlari yig‘indisi, 
shakllangan qobiliyatlari zahirasidagi bilim va ko‘nikmalarining betakror 
uyg‘unligi qayd qilinadi. Inson individ sifatida jismoniy va psixik mazmun 
kasb etadi. Tadqiqotlaming ko‘rsatishicha, inson psixikasi emotsiya va ongga 
bo‘linadi.
Ong insonni dunyoni miyasida aks ettirishi bilan uni hayvondan farqlaydi. 
Onggina shaxsning o ‘zligini tashkil etadi.
G.K.Selevkoning aniqlashicha, 
shaxs uinumlashtirilgan xilma-xil sifatlar
tizimida ko‘rinadigan insonning psixik, ma’naviy mohiyatidir.
Bunday sifatlar tizimiga quyidagilar mansub:
• 
inson xislatlarining ijtimoiy ahamiyatga molik sifatlari yigUndisi;
• dunyoga boHgan va dunyo bilan, o‘ziga va oiz-o izi bilan munosabatlari
tizimi;
40

---

• 
ijtimoiy vazifalar, axloqiy ko'rinishlar yigUndisini amalga oshiradigan
fooliyat tizimi;
• 
dunyoni va undagi oizini anglashi;
• 
ehtiyojlar tizimi;
• qobiliyatlar, ijodiy imkoniyatlar yig*indisi;
• 
tashqi sharoitga bo'lgan e ’tiborlar yigjindisi.
I’sixologiya va pedagogika b o ‘yicha tadqiqotlar shaxs rivojlanishini uch 
omilga - 
irsiyat, m uhitva tarbiyaga
bog‘laydilar.
Irsiy omil ota-onalardagi ayrim sifat va xususiyatlaming bolalaiga o‘tishidir. 
1
1
ч va t n l genlar vujudga keltiradi. Hozirgi fan organizr xususiyatlarida, uning 
to‘g‘risida axborotlar saqlanadigan va uzatiladigan o ‘ziga xos gen kodlari aks 
el# nngini isbotlagan. Genetika inson rivojlanishining irsiy dasturini ochib 
borgan.
l adqiqotchilarning ta ’kidlashicha, inson biologik tur sifatida insonlaiga