N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva periferIya va ofis qUrilmaLarini ta’MIrLaSh va ishLatish

Elektr ta’minoti blokining kirish zanjirlari.
11.2-rasm. 
Ikkita qurilmani elektr ta’minoti zanjiriga ulash varianti.
0
1 ~220
Elektr 
ta’minoti 
blokida
~220V
0
┴

---

178
11.3-rasmda: (
a
) rozetkadagi nol (0), faza (~220 V) va yerga 
ulanish kontaktlarining to‘g‘ri holati ko‘rsatilgan evrorozetkalar ifoda 
qilingan. Bu rasmda (
b
) yana standart elektr ta’minoti simining elektr 
ta’minot blokiga ulanadigan qismi ko‘rsatilgan.
Qurilmani himoyalash, kompyuterning barqaror ishini va ma’lu-
motlarning buzilmaganligini ta’minlashning samarali usullaridan 
biri uzluksiz elektr energiya manbayi UPS (Uninterruptible Power 
System)dan foydalanishdir.
UPS ning iste’mol ko‘rsatkichlaridan asosiysi quyidagilar:
– chiqish quvvati, V·A/Vt (masalan, 650/410);
–
turi (zaxirali, barqarorlovchi, yoqilgan);
– akkumulator hajmi (amper/soatda);
–
akkumulator batareyalarining soni;
–
zaryad olishining o‘rtacha vaqti;
– maksimal yuklamani quvvatlash vaqti (min.).
11.2. Elektr tarmog‘ini himoyalash qurilmalari
Himoyalash qurilmalari kompyuter tizimlarini tarmoq kuch-
lanishining keskin oshishi, kamayishi va tushib ketishida zarar 
yetishidan saqlaydi. Xususan, tarmoq kuchlanishining oshib keti-
shi yoki uning sakrashi kompyuterning o‘zini ishdan chiqarishi 
mumkin, kuchlanishning birdaniga o‘chib qolishi yoki pasayishi 
ma’lumotlarning yo‘qolishiga olib keladi.
11.3-rasm. 
Rozetkadagi kontaktlarning to‘g‘ri holati.
a
) 
b
)
Yerga ulash
Yerga ulash
~220V
~220V
0
0

---

179
Kompyuterning elektr ta’minoti blokida ba’zi bir saqlaydi gan 
qurilmalar o‘rnatilgan bo‘ladi. Ba’zi bir yuqori sinf kompyuter-
larining elektr ta’minoti blokida yuqori kuchlanishdan va ortiq 
darajadagi tokdan himoyalash hamda tarmoqning ichiga kiruvchi 
halal darajasini pasaytirish uchun oddiy filtrning mavjud bo‘lishi 
ko‘zda tutilgan.
Elektr energiyasini berishda quyida keltirilgan uzilishlar bo‘lganda 
ham elektr ta’minoti bloki ishchi holatda qolishi va tizimni elektr 
energiyasi bilan ta’minlashni davom ettirishi kerak:
–
ikki sekund ichida kuchlanish 80 V gacha kamaydi;
–
yarim sekund ichida kuchlanish 70 V gacha kamaydi;
– bir sekund ichida kuchlanish 143 V gacha oshdi.
Ko‘pchilik yuqori sifatli elektr ta’minoti bloki (yoki ulangan 
tizimlar) quyidagi vaziyatlarda jismoniy buzilmaydi:
–
energiyani uzatishda tanaffus;
–
kuchlanishning har qanday pasayishi;
– kuchlanishning 2 500 V gacha sakrashi.
Elektr energiyasidagi uzilishlar vaqtida kompyuterni avtomatik 
tarzda o‘chirish funksiyasi ko‘pchilik yuqori sifatli elektr ta’minoti 
blokining ichiga joylashtirilgan.
Elektr ta’minoti tarmog‘ini himoya qiluvchi ba’zi bir qurilmalar 
bilan tanishib chiqamiz.