N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva periferIya va ofis qUrilmaLarini ta’MIrLaSh va ishLatish

Uzluksiz elektr ta’minoti man-
bayi (UPS)
. Bu qurilma kompyuterni 
kuchlanishning keskin o‘zgarishidan 
himoyalash uchun (ya’ni tarmoq filtri 
vazifasini bajaradi) mo‘ljallangan va 
elektr energiyasi o‘chgan vazi yatda 
kompyuterga yoki boshqa qurilma-
larga belgilangan vaqt oralig‘ida 
elektr ta’minotini ta’minlab beradi 
(11.5-rasm).
Uzluksiz elektr ta’minoti man-
bayining ba’zi bir modellari kompyu-
11.5-rasm. 
Uzluksiz elektr 
ta’minoti manbayi.

---

183
terni hatto elektr tokini uzatish zanjiriga chaqmoqning tushishidan hi-
moyalash imkonini beradi.
Uzluksiz elektr ta’minoti manbayi akkumulator va invertorga 
(6 yoki 12 V akkumulatordan kompyuter va boshqa elektron quril-
malarning ishlashiga zarur bo‘lgan 220 V ga aylantirib beradigan 
elektron sxema) ega. Elektrenergiya o‘chgan vaqtda uzluksiz elektr 
ta’minoti manbayi darhol akkumulatordan ishlashga o‘tadi, invertor 
esa shakli jihatidan o‘zgaruvchan tokka yaqin bo‘lgan 220 V kuchlani-
shini ishlab chiqara boshlaydi.
Akkumulatorning elektr energiyasidan foydalanilmaganda, kom-
pyuter o‘zgaruvchan tok tarmog‘idan foydalanib ishlaydi.
Har qanday uzluksiz elektr ta’minoti manbayining muhim ko‘r-
satkichlaridan biri volt-amperlarda o‘lchanadigan quvvatdir. Haqi-
qiy quvvatni biz o‘rgangan vatt o‘lchov birligida aniqlash uchun 
volt-amperda berilgan qiymatni 0,65–0,7 koeffitsiyentga ko‘paytirish 
kerak bo‘ladi. Uzluksiz elektr ta’minoti manbayining ko‘pchiligi 
elektr tarmog‘idagi kuchlanishsiz 10–20 minut oralig‘ida ishlashga 
mo‘ljallangan.
Uzluksiz elektr ta’minoti manbayidan foydalanilayotganda elektr 
tokini ko‘p iste’mol qiladigan, masalan, lazerli printer yoki kseroks 
kabi qurilmalarni ulash mumkin emasligiga e’tibor bering. Chunki 
ular ayrim vaqtlarda, ayniqsa qizib ketganda ko‘p iste’mol qiladi. 
Bunday qurilmalarni ulash uchun UPS ni ishlab chiqaruvchilar 
maxsus rozetkalarni ko‘zda tutganlar. Bunday ulanishda uzluksiz 
elektr ta’minoti manbayi faqat kuchlanishni keskin o‘zgarishdan va 
elektromagnit xalallardan himoyalashni ta’minlaydi.
Narxi birmuncha qimmat modellar «sovuq start» deb ataluvchi 
vazifani bajarish imkoniga ega. Bunda kompyuterni elektr ta’minoti 
tarmog‘ida kuchlanish bo‘lmagan taqdirda ham ishga tushirish imkoni 
mavjud.
Zamonaviy uzluksiz elektr ta’minoti manbayi tizimli blokka 
ulanish imkoniga ega. Bu o‘z navbatida operatsion tizim vositalari 
orqali ichki akkumulatorlarning holatini nazorat qilish va ularning 
razryadi tugaganda muhim bo‘lgan ma’lumotlarni kompyuter 
xotirasiga saqlash va kompyuterni o‘chirish imkonini beradi. Bu 

---

184
vazifa akkumulator zaryadi tugaganda, kompyuter oldida foydala-
nuvchi bo‘lmasa, kompyuterning ishini avtomatik tarzda tugatishga 
mo‘ljallangan.
Odatda, uzluksiz elektr ta’minoti manbayining ichki akkumu latori 
3–8 yil ishlashga mo‘ljallangan bo‘lib, undan keyin uni almashtirish 
talab qilinadi.
UPSdan foydalanishni va ulash sxemalarining turlarini ko‘rib 
chiqamiz.