N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva periferIya va ofis qUrilmaLarini ta’MIrLaSh va ishLatish

Kabellar.
 
Barcha elementlarni kompyuterlarga ulash uchun 
ma’lum miqdorda kabellar kerak bo‘ladi. Bunda, ta’minot kabellari, 
magnitli diskli jamlagich kabellari, CD va DVD-ROM jamlagichlari 
kabellari va ko‘pgina boshqa kabellar nazarda tutiladi.
Nazorat savollari
1. «Apgreyd», ya’ni yangilash tushunchasiga ta’rif bering.
2. Yangilash strategiyalariga nimalar kiradi?
3. Takomillashtirishda kompyuter elementlarini qanday asosiy toifa larga bo‘lish 
mumkin?
4. ShKni yig‘ishda qanday komponentlardan foydalaniladi?
5. G‘ilof va ta’minot blokini takomillashtirishda nimalarni e’tiborga olish zarur?
6. Protsessor va tizimli platalarni takomillashtirishda qanday konfi guratsiyalarni 
e’tiborga olish zarur?
7. Xotirani yangilash. Qanday xotira modullari mavjud?
8. Kiritish-chiqarish portlarining turlari.
9. Axborot yig‘uvchi qurilmalarni yangilashda (qattiq disk, CD/DVD-ROM) 
qanday omillarga e’tibor berish kerak?
10. Axborot kiritish vositalarini yangilash.
11. Axborot chiqarish vositalarini yangilash.
12. Akustik tizimlarni yangilash.

---

176
11-BoB. ELEKTr Ta’MINoTI qUrILMaLarI
11.1. ShKni elektr tarmog‘iga ulash
ShK samarali ishlashi va undan qulay foydalanish uchun elektr 
quvvati bilan ishonchli ta’minlanishini ko‘zda tutish zarurdir. Bu 
elektr ta’minoti tizimidagi yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan ta’minot 
quvvatining og‘ishi va nosozligini istisno qilish yoki kamaytirish 
imkonini beradi. SHKning barqaror va xavfsiz ishlashi uchun asosiy 
tahdidlar quyidagilar:
–
ko‘zda tutilmagan vaziyat tufayli ta’minot tarmog‘ida kuch-
lanishning yo‘qolishi (falokat, simning uzilishi);
–
kuchlanish darajasining belgilangan me’yordan keskin pasayi-
shi (qisqa vaqtli pasayish);
–
elektr ta’minotining o‘chirib-yoqilishi tufayli kuchlanishning 
sakrashi yoki uchqunning chaqishi;
– ta’minot kuchlanishi chastotasining beqarorligi.
Ta’minot kuchlanishining darajasini barqarorlashtirish va ShKning 
xavfsiz ishlashga bo‘ladigan tahdidlarning oldini olish uchun ikkita 
qurilma: tarmoq filtri va uzluksiz elektr energiya manbayining albatta 
bo‘lishi tavsiya etiladi.
Tarmoq filtri (eng keng tarqalgan Pilot rusumli) kompyuter ning 
elektr ta’minot zanjirini hamda tashqi qurilmalarni berilayotgan 
kuchlanishdan va elektromagnit maydonlardan himoya qilish uchun 
xizmat qiladi.
Har bir kompyuterning yoki tashqi qurilmaning elektr ta’minot 
manbayi yuqori chastotali xalallarni silliqlash va ularni himoyalash 
simi orqali «yerga» ulash uchun mo‘ljallangan reaktiv filtrga ega. 
11.1-rasmda elektr ta’minoti blokining kirish zanjirlari va ularni nol, 
yer va faza bilan ulash zanjiri ko‘rsatilgan.
Yerdagi sim yerga ulashning konturi bilan ulanadi, bundan tash-
qari uning kuchlanish tarmog‘ining nol nuqtasi bilan ulanish imkoni 

---

177
bor. Agar qurilmaning yerga ulash simini hech qaerga ulamasa, 
qurilmaning g‘ilofida o‘zgaruvchan tokning taxminan 110 V ga teng 
bo‘lgan kuchlanishi paydo bo‘ladi (bu inson uchun xavfli).
Bir va undan ortiq qurilmani ulash vaqtida ulanayotgan qurilmalar 
umumiy zanjirga alohida sim orqali yerga ulanishi kerak. 11.2-rasmda 
qurilmalarni to‘g‘ri ulash ko‘rsatilgan.
Yerga ulash muammosi «Pilot» ko‘rinishidagi va unga o‘xshash 
tarmoq filtrlaridan foydalanish bilan hal qilinadi. Interfeyslar 
bilan ulangan barcha qurilmalarning bitta filtrdan ta’minlanishi 
potensiallarning farqlanish muammosini hal qiladi. Agar bu filtr yerga 
ulangan uch qutbli rozetka tarkibida faoliyat ko‘rsatsa, maqsadga 
muvofiq bo‘ladi.
11.1-rasm.