N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlar.
Otda — qizilo‘ngach- 
ning boshlanglch qismi o‘ng va chap havo haltasi oraliglda 
joylashadi; 13-qovurg‘a to ‘g‘risida u diafragma orqali qorin 
bo‘shliglga kiradi; bezlar faqatgina boshlanglch qismida boladi; 
muskul pardasi kekirdak bifurkatsiyasigacha ko‘ndalang — targll 
muskul to‘qimasidan tuzilgan, keyin esa u silliq muskul to‘qimasiga
207

---

62-ram .
Halqumning bo‘ylama kesimi:
I - it, II — cho ‘chqa, III — sigir, I V - otlar xalqumi, 1 ~ og ‘iz bo ‘shlig %
2 
— yumshoq tanglay, 3
— 
burun to ‘sig‘i, 4 — halqum, 5 — eshitish yo li
teshigi, 6 ~ bodomcha bezi,
7 — 
katta suyagining asosi, 8
 — 
havo xaltachasi,
9 — qizil o'ng'ach, 10 — hiqildoq, 11 — hiqildoq usti tog'ayi, 12 — til osti
suyagi tanasi, 13
— 
til ildizi, 14 — halqum orqa xaltasi, 
V—A 
~ havoning
burun bo'shlig'idan hiqildoqqa о 'tish yo'li, 
V—B — 
oziq og'iz bo'shlig'idan
qizilo ‘gachga о 'tadigan yo ‘I.
o'tadi. Cho'chqada — bo'yin qismi nisbatan kalta; bezlar faqat 
bo'yin qismida joylashgan. Itda - mayda uzunchoq burmali 
qizilo'ngach dahlizi bo'ladi; bezlar qizilo'ngachning hamma joyida
208

---

tarqalgan. Itlar qizilo‘ngachining devori ko'p qavatli yassi epiteliy 
bilan qoplangan bo'lib, u bo£ylama hurmalarni hosil qiladi. Bunday 
tuzilish oziqa qabul qilgan vaqtda shikastlanishdan saqlaydi va 
luqmani bo‘ylamasiga va aylanasiga ichkariga tushishida kengayish 
imkonini beradi. Qizilo‘ngach devoridagi silliq muskul tolalari 
aylanasiga va bo‘ylamasiga joylashadi. Ushbu muskullar qisqarishi 
peristaltik harakatni yuzaga keltirib, oziqa luqmasini ichkari 
tomonga haydalishini ta’minlaydi. Qusish vaqtida oziqa orqaga 
harakat qilishi ham mumkin. Qizilo‘ngach bo‘ylab oziqani to‘liq 
o‘tishi uchun o‘rtacha 15—30 minut vaqt sarflanadi, ammo bu 
jarayon oziqa turiga bog‘liq bo'lib, suyuq oziqa quruq oziqaga 
nisbatan qisqaroq vaqtda o‘tib bo'ladi
.1