N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

b) 
Jag‘ osti so‘lak bezi orqa 
— yuqorigi uchi atlant qanoti 
ostida, old — pastki uchi esa til osti suyagining tanasi to'g'risida 
joylashadi. Bezning orqa tomoni qavargan, orqaga va pastga 
qaragan; uning oldingi tomoni biroz botiq. Jag' osti so'lak 
bezining yo'li oldinga yo'nalgan bo'lib, til osti o'smasida 
ochiladi.
Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlar.
Otda — cho'ziq va 
egik holatda, atlant chuqurchasidan to til osti suyagining tanasi- 
gacha boradi; u quloq orti bezi, umrov-jag', ikki qorinchali va 
qanotsimon muskullar ostida joylashadi. Cho'chqada — kichik, 
yumaloq shaklda, bo'lakchali tuzilishga ega, quloq orti bezi bilan 
qoplangan, o ‘zi esa yelka-til osti muskulini qoplaydi; yo'li til 
uzangisi yonida ochiladi. Itda — yumaloq shaklda, uning bo'lak-
203

---

chalari bir-biri bilan jips birlashgan; yo‘li til osti o‘smasigacha 
cho'ziladi.
61-rasm.
So'lak bezlari:
A — sigir, В — cho ‘chqa, V — otning so ‘lak
bezlari.
/ — 
quloq orti s o ‘lak bezi, 2 —ja g ‘
osti so ‘lak bezi, 3 — lunj bezi, 4
 — 
lab
bezlari, 5 — ja g ‘ osti so ‘lak bezining yo ‘li,
6 — til osti so ‘lak bezining qisqa yo ‘li,
7 — uzun yo ‘lli til osti so ‘lak bezi.
c) 
Til osti so‘lak bezi 
— ikkita: a) til osti qisqa yo'lli bez og'iz 
bo‘sh!ig‘i shilliq pardasi ostida joylashib, uning kichik chiqaruvchi 
yo'llari shilliq pardasiga ochiladi; b) til osti uzun yo lii bez iyak 
osti burchagigacha borib, uning uzun yo‘li til osti o£smasiga 
ochiladi.
Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlar.
Otda — faqat kalta 
yo‘l!i bo'ladi; 3-nchi oziq tishidan to iyak osti burchagigacha 
boradi; 30 ga yaqin kichik yo'llari bo'lib, ular shilliq pardasiga 
ochiladi. Cho'chqada — 2 ta, uzun yo'lli bez lentasimon, jag' osti 
bezining oldingi uchidan to til ildizigacha keladi; qisqa yo'lli bez 
uzun yo'lli bezning oldingi tomonida joylashadi, iyak osti 
burchagigacha kelib, kichik yo'llari til yonlarida ochiladi. Itda — 
2
ta, qisqa yo'llisi til ostining yonlarida yotadi; uning yo'llarini 
bir qismi mustaqil ochiladi, qolganlari esa uzun Volga qo'shilib 
ketadi.
So'lak uzluksiz ishlab chiqarilib, u oziqaning hidi, rangi 
(ayniqsa, itlarda), qo'rquv, og'riq, gazlar yoki boshqa kimyoviy 
moddalardan ta’sirlanish kabi omillar ta’sirida ortishi mumkin.
204

---

Shuningdek, solak ajralishi qusishdan oldin ham ro‘y berib, 
hayvonning egasi uchun ogohlantiruvchi belgi bo'lishi mumkin.
Solakning vazifalari quyidagilardan iborat:
1. Oziqani yengil chaynash va yutilishi uchun namlaydi.
2
. Termoregulyatsiya: hayvon tili bilan junini yalagan vaqtda 
solak yordamida kapillyarlardagi qonni sovitish orqali tanadagi 
haroratni pasaytiradi.
3. Etxo‘r va o‘txo‘r hayvonlarda quloq oldi bezidan ishlab 
chiqarilgan so'lak tarkibida amilaza fermenti bo'lib, u uglevodlarni 
parchalay boshlaydi
.1
Halqum og'iz bo'shlig'ini qizilo'ngach bilan hamda burun 
bo'shlig'ini hiqildoq bilan bog'lovchi (birlashtiruvchi) kovak 
konussimon, muskulli organ