N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

m a q b a r a la r
qurilishiga alohida e ’tibor berganlar. Ular 
m arhum larning ruhlari, agar ularga to ‘g ‘ri m unosabat qilinsa, doim o 
sulolaga homiylik qilib, qoMIab quvvatlab turadi deb hisoblashgan. A m ir 
T e m u r ham hokimiyatni qoMga olgach, Kesh shahrini davlatning 
ikkinchi poytaxti sanab, u erda oilaviy xilxona bunyod qildirgan. 
U «Dorus—saodat» deb nomlanib, qurilishi 20 у il davom etgan. D o r u s -
saodatda 
m adarasa 
ham 
bunyod 
etilgan. 
Klavixoning 
yozib 
qoldirilishicha, X V asm in g boshlarida, bu erda Amir T em u r maqbarasi 
ham qurilgan. Bugungi kunda 
majmuadan faqat Hazrati Imotn 
maqbarasigina qolgan. Arxeologik qidiruvlar jarayonida oq marmardan 
k o 'rk a m s a g 'a n a va tosh tobut topildi. Q azuvlar natijasida Hazrati tmom 
m aqbarasiga sim metrik tarzda qurilgan ikkinchi inshoot boMganligi ham 
aniqlangan. 
Ushbu inshootlar hashamatli peshtoqning katta gulustuni 
ustiga qurilgan boMib. uning markaziy qismida sag ‘anali xon maqbarasi 
joylashgan. Lekin Amir Temurni uning nabirasi Halil Sulton bobosining 
qabriga xomiylik qilish unga vorislik uchun q o ‘shim cha asos boMib 
xizm at etadi deb hisoblab, Sohibqiron jasadini Keshga j o ‘natmasdan. 
Sam arqandga dafn ettiradi.
Shohi Z inda qabristoniga 1372 yilda bevaqt vafot etgan Shodim ulk 
x onim q o ‘yilgach, bu er xonning e ’tiborida boMadi. Keyinchalik bu erga 
Q u tlu g ‘ Turkon o g ‘o. Shirinbekalar dafn qilinib, maqbaralari bunyod 
qilinadi. A m ir Tem urning nabirasi, valiyaxdi deb eMon qilingan. 
M u h am m ad Sulton 1403 yilda to'satdan vafot etgach, buyuk saltanat 
ramzi sifatida Sam arqandga dafn etishga qaror beradi. Sohibqiron 
nabirasi qabri ustiga yangi m aqbara qurdiradi. Uning nomi bilan atalgan 
m adrasa va xonakoh janubida marhum xonzoda uchun s a g ‘ana barpo 
qilinadi.
Sohibqiron tirikligidayoq sa g ‘ana ustiga mahobatli, to 'q niliy rangli 
q ab irg ‘a gumbazli m aqbara Ь а ф о etilgan edi. Bugungi kunda u GoMi 
A m ir nomi bilan mashhur.
A m ir T e m u r vafot etganda temuriylar uni M u h am m ad Sulton yoniga 
dafn etadilar. Bu bilan nabira va uning bobosining tengligi e ’tiro f etildi, 
shuningdek, bu ularga ehtiromi ramzi ham edi.
Tem uriylar davrida qurilgan m aqbaralar shakllanish kompozitsiyasi 
jihatdan ikkiga boMinadi: Bir xonali va k o ‘p xonali binolar. Bir xonali 
m aqbalarning ikki turi boMib, ularning biri chortoq k o ‘rinishidagi bino 
boMib, ularning to ‘rt tarafi ham bir xilda quriladi. (Ruxobod maqbarasi), 
ikkinchisi esa, gum bazli-peshtoqli binolar boMib, ularning kirish qismi 
mahobatli peshtoq quriladi (Sulton Saodat, Shamsiddin Kulol 
va
137

---

bq.m aqbaralar). U la m in g g o ‘rxonalari k o ‘pincha er ostida boMadi. K o ‘p 
xonali m aq b aralar ham turli m urakkab k o ‘rinishlarda boMib, ularda 
qozonxona, g o ‘rxona, masjid, kitobxona, quduqxona va turli xonalardan 
iborat boMgan (Shohi Zinda, A x m a d Yassaviy va bq.maqbaralar).