Muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi

Savol va topshiriqlar: 
1.Nima sababdan BXSR  hukumati a‘zolarining ayrimlari  qo‘rboshilar  tomnga o‘tib   ketdilar ? 
2.Buxoro  va  Xorazmda  qizil  armiyaga  qarshi    istiqlolchilik    harakatining    boshlanishiga    nimalar  
sabab  bo‘ldi ? 
3.Istiqlolchilik    harakati  vakillarining    g‘oyalari  o‘rtasida    qanday    farqlar      yoki  mushtarakliklar  
bo‘lgan ? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

406 
 
25-MAVZU: O‗RTA OSIYO RESPUBLIKALARIDA O‗TKAZILGAN MILLIY-
HUDUDIY CHEGARALANISH VA UNING OQIBATLARI. O‗ZBEKISTON 
SSRNING TASHKIL TOPISHI 
REJA: 
1. Turkiston – mintaqa xalqlarining yagona makoni va umumiy vatani 
2. O‗rta Osiyo respublikalarida o‗tkazilgan milliy-hududiy chegaralanish va uning oqibatlari. 
3. O‗zbekiston SSRning tashkil topishi  
Bolsheviklar  partiyasi  bosh  bo‗lgan  sovet  hokimiyati  Turkistonda  uzoqqa  mo‗ljallangan  o‗z 
makkorona  rejalarini  amalga  oshirishga  kirishdi.  Shu  maqsadni  ko‗zlab  u  XX-asrning  20-yillari 
boshlaridan bu zaminda mustamlakachilarga xos bo‗lgan ―bo‗lib tashla, hokimlik qil‖ qabilidagi o‗z 
milliy siyosatini hayotga izchil tadbiq etish yo‗lini tutdi. Sovet mutasaddilari o‗zlarining niqoblangan 
soxta  ishlari,  yolg‗on-yashiq  va‘dalari  va  da‘vatlari  bilan  mazlum  millat  kishilarini  o‗z  hukmlariga 
bo‗ysundirishga, ―yagona Turkiston uchun‖ kurash g‗oyasini yo‗qqa chiqarishga intildilar. 
Turkiston  xalqlari  o‗z  milliy  davlatchiligini  tiklash  va  rivojlantirishga  intilardi.  1920-yil 
yanvarida  bo‗lib  o‗tgan  Turkiston  Kompartiyasining  V  o‗lka  konferensiyasida  Turkiston  ASSR 
Markaziy  Ijroiya  Qo‗mitasi  raisi  T.Risqulov  so‗zga  chiqib,  mushtarak  Turkiston  g‗oyasini  ilgari 
suradi. Asosan turkiy xalqlardan iborat Turkiston Avtonom Respublikasini Turk Sovet Respublikasi, 
Turkiston Kompartiyasini  Turkiy xalqlar Kompartiyasi,  deb o‗zgartirishni taklif qiladi.  Bu takliflar 
o‗lka  ijtimoiy-siyosiy  hayotida,  RKP(b)  Markazqo‗mi,  uning  siyosiy  byurosi,  sovet  hokimiyati 
doiralarida  turli  bahslarga  sabab  bo‗ldi.  Shu  bois  ―Turkiston  masalasi‖  bir  necha  bor  Markazda 
muhokama  qilindi.  1920-yil  13-iyunda  T.Risqulov,  N.Xo‗jayevlardan  iborat  Turkiston  xalqlari 
delegatsiyasi o‗z amaliy takliflari bilan bevosita sovet hukumati rahbari V.I.Lenin qabulida bo‗ladi. 
Sovet hukumati rahbariyati va bu masalani 1920-yil 29-iyulida ko‗rib chiqqan RKP(b) Markazqo‗mi 
Siyosiy  byurosi  Turkiston  xalqlari  delegatsiyasi  iltimosnomasiga  ijobiy  baho  bera  olmadi.  Buning 
aksicha,  sovet  hukumati  va  partiya  rahbariyati  o‗lkadagi  vaziyatni  tezlikda  bartaraf  etish  uchun 
shoshilinch tarzda ―Turkistonda hokimiyatni tashkil etish to‗g‗risida‖gi maxsus qarorni qabul qilib, 
bunda Turkistonda Butun Rossiya Markaziy Ijroiya Qo‗mitasi, RSFSR Xalq Komissarlari Soveti va 
RKP(b)  Markaziy  Qo‗mitasining  doimiy  vakolatxonasi  bo‗lishi  kerakligi  zarur,  deb  ko‗rsatildi. 
Mazkur  qaror  o‗lka  hayoti  ustidan  nazoratni  kuchaytirish,  sovet  hokimiyati  negizlarini 
mustahkamlashga xizmat qildi. 
Shunday  qilib,  o‗lka  xalqlarining  o‗z  taqdirini  o‗zi  belgilash,  o‗z  milliy  davlatchiligini  o‗z 
xohishlaricha  huquqiy  asosda  tashkil  qilish  borasidagi  yana  bir  urinishi  barham  toptirildi.  O`lka 
xalqlarining  orzu-umidlarini  ro‗yobga  chiqarishga  muvaffaq  bo‗la  olmagan  Turkiston  avtonom 
respublikasi hukumati raisi T.Risqulov tez orada o‗z lavozimidan iste‘foga chiqishga majbur bo‗ladi. 
Sovet  Rossiyasi  hukumati  Turkistonning  emin-erkin  rivojlanish  yo‗lidan  ilgarilab  borishini  emas, 
balki  uning  doimiy  nazoratlari  ostida  bo‗lishini  xohlardi.  O`lkaning  mehnatsevar,  jafokash  xalqi, 
uning  boyliklari  va  tabiiy  mineral  resurslari  Markaz  foydasiga  ishlashi,  xizmat  qilishi  ularning 
birdan-bir  muddaolari  edi.  Hukmron  Markaz  tashabbusi  bilan  tashkil  etilgan  Turkkomissiya,  O`rta 
Osiyo byurosi, O`rta Osiyo Iqtisodiy Kengashi singari nufuzli organlarning o‗lka hayotining barcha 
jabhalarini  o‗z  nazoratiga  olishi,  o‗z  iznlariga  bo‗ysundirish  borasida  harakat  etib  kelganligi  boisi 
ham mana shundadir. 
Ma‘lumki, bolsheviklar boshliq sovetlar hokimiyati barcha usul va g‗oyaviy ta‘sir vositalarini 
ishga  solib,  mazlum  millatlarni  yagona  bir  qizil  saltanat  tarkibiga  birlashtirish,  shu  asosda  qudratli 
ittifoq davlatini barpo etishni o‗z oldilariga maqsad qilib  qo‗ydilar. Chorizmning mustamlakachilik 
siyosatini  boshqacha  shakl  va  ko‗rinishlarda  ustamonlik  bilan  davom  ettirgan  makkor  sovet  rejimi 
sovet respublikalari ittifoqini tuzishga, ularni RSFSR atrofiga jipslashtirishga asosiy e‘tibor qaratdi. 
Sovet  hukumati  rahbari  V.I.Lenin,  yangi  ittifoq  RSFSRdan  yuqori  bo‗ladi  va  unga  RSFSR  ham 
boshqa  milliy  respublikalar  kabi  teng  maqom  va  huquqlar  bilan  kiradi,  degan  fikrni  bildirdi.  Bu 
sovetlarning yana bir o‗ziga xos hiylasi edi. 
Nihoyat, RKP(b) MQ rahbarligida joylarda uzoq vaqt olib borilgan tashviqot-targ‗ibot ishlari va 
ko‗rsatilgan  tazyiqlar  o‗z  natijasini  berdi.  Ukraina,  Belorussiya,  Kavkazorti  Federatsiyasi 
Kompartiyalari,  bu  respublikalarning  sovetlar  s‘ezdlari  RKP(b)  Markazqo‗mining  ―SSSRni  tuzish 
to‗g‗risida‖gi  takliflarini  qo‗llab-quvvatlashlarini  bayon  qildilar.  1922-yil  26-dekabrda  sovetlarning 
Butun Rossiya X-s‘ezdi sovet respublikalarini yagona sovet davlatiga birlashtirishni zarur deb topdi. 
1922-yil 30-dekabrda Moskvada Butunittifoq sovetlarining I-s‘ezdi SSSRni tuzish to‗g‗risidagi 
Deklaratsiya  loyihasini  ko‗rib  chiqib,  Deklaratsiya  va  Ittifoq  Shartnomasini  tasdiqlaydi.  SSSRning 
yuqori hokimiyat organlari – Markaziy Ijroiya Qo‗mitasi va hukumati tuzildi. V.I.Lenin SSSR Xalq 
Komissarlari Soveti raisi etib tasdiqlandi. 
Shunday qilib, oktabr to‗ntarishidan 5 yil o‗tgandan keyin 1922-yil 30-dekabrda SSSR tuzildi. 
Uning  ta‘sischilari  RSFSR,  Ukraina,  Belorussiya  va  Kavkazoprti  Federativ  respublikalari 

---

407 
 
hukumatlari bo‗ldilar. Keyinchalik uning tarkibi kengayib bordi. XX-asrning 30–40-yillari boshlariga 
kelib  bu  ittifoq  davlati  tarkibi  yangi  respublikalar  hisobiga  kengayib,  u  son  jihatidan  15  taga 
yetkazildi.  Shunday  qilib,  yer  yuzi  hududining  1/6  qismini  egallagan  qudratli  sovetlar  saltanati 
vujudga  keldi.  Bu  ittifoqqa  asos  solingan  barcha  dasturamal  hujjatlarda  tenglik,  birodarlik 
tushunchalari  aks  ettirilsada,  biroq  amalda  u  hukmron  Markaz  uchun  butun-butun  xalqlarning 
taqdiriyu qismati, inon-ixtiyorini tamomila o‗z tasarrufiga bo‗ysundirishga xizmat qilgan tuzoq rolini 
o‗tab  keldi.  Negaki,  bu  ittifoq  uning  tarkibiga  kiritilgan  har  bir  milliy  respublikalarning  amaldagi 
mustaqilligini barham toptirdi, emin-erkin rivojlanishiga g‗ov bo‗ldi. Bunday o‗gir ayanchli qismatni 
O`zbekiston va uning jabrdiyda xalqi ham o‗z boshidan kechirdi. 
Ma‘lumki,  O`rta Osiyo  hududida qadim-qadimdan tili, dini, tarixi,  madaniyati, an‘analari bir-
biriga juda yaqin, mushtarak qardosh va qondosh xalqlar yashab kelganlar. Bu yerda istiqomat qilgan 
o‗zbeklar, turkmanlar, tojiklar, qozoqlar, qirg‗izlar, qoraqalpoqlarning xo‗jalik hayoti, turmush tarzi, 
udumlari  ham  o‗xshash  bo‗lib,  shu  muqaddas  ona  zaminni  o‗zlarining  asl  Vatanlari  deb  bilganlar. 
―Biz ildizi, tomirlari bir xil xalqmiz‖, degan g‗oya azaldan avloddan-avlodga o‗tib keladi. Bu g‗oya 
doimo  hudud  yaxlitligi,  birligiga  xavf  tug‗ilganda  kuchli,  yengilmas  tushunchaga  aylangan, 
xalqlarning bir-biridan ajralib, uzoqlashib ketishiga yo‗l qo‗ymagan. Biroq, afsuslar bo‗lsinki, pixini 
yorgan  sovet  hokimiyati  arboblari  qondosh  va  jondosh,  tarixan  bir  hududda  yashab  kelgan  birodar 
xalqlarni bir-biridan ajratib tashlash, ularning birlashib davlat tuzishlariga izn bermaslik ushun butun 
choralarni ishga solib borganlar. Bundan kuzatilgan bosh maqsad o‗lka xalqlarining birlashuviga, o‗z 
istiqlolini  va  istiqbolini  birgalikda  bunyod  etishiga  yo‗l  qo‗ymaslik  va  shu  asosda  Markazning  bu 
yerdagi hukmronligiga, sotsialistik qayta qurish jarayonining avj olishiga keng maydon yaratish edi. 
Shu maqsadda Turkistonni milliy o‗ziga xoslik, til birligi asosida bo‗lib tashlash g‗oyasi ilgari surildi. 
Markazning  hukmronlik  irodasini  bajarishga  da‘vat  etilgan  Turkiston  ishlari  bo‗yicha  maxsus 
komissiya  –  Turkkomissiya  zimmasiga  o‗lkada  milliy-hududiy  chegaralanishni  o‗tkazish  va  shu 
asosda  bu  hududda  bir  qator  sovet  respublikalarini  tashkil  qilish  vazifasi  yuklangan  edi.  RKP(b) 
Markazqo‗mi  kotibi  Ya.Rudzutak  bu  tadbirga  bosh  mutasaddi  qilib  belgilangan  edi.  Markaz 
mo‗ljallayotgan  milliy  siyosat  mazmuni,  mohiyatidan  xabardor  bo‗lgan  Turkistonning  ilg‗or 
ziyolilari  o‗lka  birligini  zo‗r  berib  himoya  qilishga  urindilar.  Biroq  o‗lka  jilovini  qo‗lda  mahkam 
tutgan bo‗lshevik  mutasaddilar ularning haqqoniy  fikrlarini hisobga olmadilar. Yagona va mustaqil 
Turkiston  g‗oyasi  uchun  kurashgan  vatanparvar  kuchlar,  milliy  ziyolilar  millatchilikda, 
turkparastlikda,  islomparastlikda  va  sovet  hokimiyatiga  qarshilikda  ayblandilar  va  qoralandilar. 
Shunday qilib, O`rta Osiyoni milliy-hududiy jihatdan alohida respublikalarga bo‗lib tashlash masalasi 
bir  necha  bor  Markazda,  Turkiston,  Buxoro,  Xorazm  respublikalarida,  ularning  kompartiyalari 
plenumlarida, RKP(b) MQning O`rta Osiyo byurosi plenumlarida muhokama etilib, mahalliy xalqqa 
ta‘sir  va  tazyiqlar  o‗tkazilib  borildi.  O`rta  O`siyo  respublikalarida  milliy-hududiy  chegaralanish 
loyihasini  tayyorlovchi  maxsus  komissiya  tuzildi.  Loyiha  RKP(b)  MQ  O`rta  Osiyo  byurosining 
1924-yil  2-iyundagi  yig‗ilishida  muhokama  etilib,  asosan  ma‘qullandi.  Bundan  norozi  bo‗lgan 
mahalliy  aholi vakillari,  xususan, Xorazm  respublikasining bir  guruh mas‘ul xodimlari,  chunonchi, 
XKP MQ kotibi Odinayev, ichki ishlar noziri Abdusalomov, Yoqubov; Turkiston va Buxoro vakillari 
Sultonbek Xojanov, Sanjar Asfandiyorov va boshqalar yagona Turkistonni bo‗lib tashlash maqsadga 
muvofiq  emas,  deb  e‘tiroz  bildirdilar.  Ular  Turkiston  xalqlari  birligini  saqlab  qolishga  qaratilgan 
―O`rta  Osiyo  Federatsiyasini  tuzish  to‗g‗risida‖  taklif  kiritdilar.  Shuningdek,  1924-yil  8-mayda 
RKP(b)  MQga  ―Xorazmda  milliy  masalani  hal  etish  to‗g‗risida  xat‖  kelib  tushadi.  Bu  xatda  ham 
Xorazm  respublikasini  bo‗lib  yuborish  maqsadga  muvofiq  emas,  deyilgan  edi.  Biroq  mahalliy 
xalqlarning talab va takliflari inobatga olinmadi. Aksincha, 1924-yil 12-iyunda RKP(b) MQ Siyosiy 
byurosi  ―O`rta  Osiyo  respublikalarini  milliy-hududiy  chegaralash  to‗g‗risida‖gi  masalaga  yana 
qaytib,  uni  o‗tkazish  to‗g‗risida  qaror  qabul  qiladi.  Munozaralar  tobora  qizib  borganligi  sababli 
vaqtincha Xorazm respublikasida milliy-hududiy chegaralanishni to‗xtatib turishga qaror qilindi. Bu 
borada  Xorazm  Kompartiyasi  va  hukumati  rahbarlariga  har  tomonlama  ta‘sir  o‗tkazib  borildi. 
Ularning  ko‗pchiligi  vazifasidan  olinadi,  qolganlari  partiya  qaroriga  qo‗shilishga  majbur  bo‗ladi. 
Oqibatda  1924-yil  26-iyunda  Xorazm  Respublikasi  rahbarlari  Xorazm  uchun  ham  milliy 
chegaralanishning  zarurligini  ―e‘tirof‖  etadilar.  Shundan  so‗ng,  1924-yil  15-iyulda  O`rta  Osiyo 
byurosi milliy chegaralanish loyihasini tayyorlash va 1924-yil oktabr oyida uni o‗tkazish zarur, degan 
xulosaga  keldi.  Bu  qaror  1924-yil  14-oktabrda  SSSR  BMIQ  tomonidan  ham  ma‘qullanadi.  Shu 
tariqa,  sovet  hukumati  va  uning  joylardagi  mahalliy  tashkilotlarining  1920–1924-yillar  davomida 
O`rta Osiyoda olib borgan, xalqqa yolg‗on va‘dalar berishni ko‗zda tutgan ―lenincha milliy siyosat‖ni 
hayotga  tatbiq  etish  bobidagi  amaliy  ishlari  yakun  topdi.  Buning  orqasida  o‗lkaning  tarixan  tarkib 
topgan  o‗ziga  xos  milliy  xususiyatlari,  hududiy  yaxlitligi  zavol  topdi.  Uning  hududlarini  kichik-
kichik milliy bo‗laklarga bo‗lish ishlari yakuniga 1924-yil 24-oktabrda RKP(b) MQ plenumi so‗nggi 
nuqtani qo‗ydi. 

---

408 
 
Shunday  qilib,  hukmron  Markaz  zo‗ravonlarining  bir  necha  yillik  sa‘y-harakatlari  orqasida 
O`rta Osiyoning siyosiy jo‗g‗rofiyasi sun‘iy ravishda o‗zgartirildi. Bu hududdagi ko‗p asrlik milliy 
davlatchilik  tarixi  an‘analariga  chek  qo‗yildi.  Buning  yorqin  ifodasi  xususan  Buxoro  va  Xorazm 
davlatlarining  zo‗ravonlik  yo‗li  bilan  tugatilganligida  namoyon  bo‗ladi.  O`rta  Osiyo  hududida  shu 
davrga  qadar  hukm  surib  kelgan  uch  davlat:  Turkiston  ASSR,  Buxoro  va  Xorazm  respublikalari 
o‗rnida  endilikda  O`zbekiston  SSR,  Turkmaniston  SSR,  shuningdek,  O`zbekiston  SSR  tarkibida 
Tojikiston ASSR tuzildi. Qirg‗izlar yashagan huddudlar Qoraqirg‗iz (Qirg‗iziston) muxtor viloyatiga 
birlashtirilib  RSFSR  tarkibiga,  Turkistonning  qozoqlar  yashaydigan  tumanlari  Qozog‗iston  ASSR 
ixtiyoriga  berildi.  Qoraqalpoqlar  yashaydigan  hududlar  Qoraqalpoq  muxtor  viloyatiga  birlashtirilib 
Qozog‗iston  ASSR  tarkibiga  kiritildi.  O`lkada  beshta  milliy  davlat  birlashmalari  tashkil  etildi. 
Natijada,  yagona  Turkiston  xalqlari  bir-biridan  sun‘iy  ravishda  uzoqlashtirildi.  Bu  hol  sovetlarga 
o‗lkada o‗z hokimiyatini mustahkamlash ushun katta imkoniyatlar yaratib berdi. 
Milliy-hududiy  chegaralanish  natijasida  O`zbekiston  SSR  tashkil  etildi.  Uning  tarkibiga 
quyidagi  hududlar:  Turkiston  ASSRning  9  ta  uezdi,  133  ta  tumani  va  7  ta  qishloq  okrugi;  Buxoro 
respublikasining  9  ta  viloyati;  Xorazm  respublikasining  23  ta  tumani  kiritildi.  O`zbekiston  SSR 
tashkil etilgan paytda uning hududi 312394 kv. km.ni, aholisi 4 mln. 447 ming 55 kishini tashkil etar 
edi. Milliy tarkibiga ko‗ra aholining 74,2 foizini o‗zbeklar, qolganlarini esa boshqa millatlar tashkil 
etar edi. O`zbekiston SSRning dastlabki poytaxti Buxoro shahri bo‗lgan. Biroq ko‗p o‗tmay 1925-yil 
aprelda poytaxt  Samarqand shahri  qilib  belgilandi.  1930-yil oxirida poytaxt  Toshkentga ko‗chirildi. 
O`zbekiston SSR hududida butun hokimiyat O`zbekiston SSR sovetlarining ta‘sis qurultoyiga qadar 
Muvaqqat  Inqilobiy  qo‗mita  ixtiyoriga  berildi.  Buxoro  respublikasi  hukumati  raisi,  taniqli  davlat 
arbobi  Fayzulla  Xo‗jayev  O`zbekiston  SSR  Inqilobiy  qo‗mitasi  raisi  qilib  tasdiqlandi.  1924-yil  5-
dekabrda Inqilobiy qo‗mita butun O`zbekiston xalqiga murojaat qilib, O`zbekiston SSR tuzilganini, 
uning  tarkibiga  Tojikiston  ASSR  kirganligini  ma‘lum  qildi.  Milliy  chegaralanish  bilan  bir  vaqtda 
iqtisodiy  bo‗linish  ham  o‗tkazildi.  Turkiston,  Buxoro,  Xorazm  respublikalariga  tegishli  barcha 
boyliklar yangi milliy respublikalar o‗rtasida qayta taqsimlandi. Bu ishlar sovet hukumati tomonidan 
maxsus tuzilgan O`rta Osiyoni tugatish komissiyasi boshchiligida amalga oshirildi. 
1925-yil  13-fevralda  Buxoroda  Xalq  uyida  Umumo‗zbek  sovetlarining  I-qurultoyi  ochildi. 
Qurultoy  ―O`zbekiston  Sovet  Sotsialistik  Respublikasi  tuzilganligi  to‗g‗risidagi  Deklaratsiya‖ni 
qabul  qildi.  Qurultoyda  davlat  hokimiyati  oliy  organlari  tuzilganligi  rasmiylashtirildi.  O`zbekiston 
SSR  Sovetlari  Markaziy  Ijroiya  Qo‗mitasi  raisi  lavozimiga  farg‗onalik  dehqon,  ―Qo‗shchi‖ 
uyushmasi  rahbarlaridan  biri  Yo‗ldosh  Oxunboboyev  saylandi.  O`zbekiston  SSR  hukumati  –  Xalq 
Komissarlar Kengashi raisi lavozimiga Fayzulla Xo‗jayev tasdiqlandi. Milliy chegaralanish davrida 
O`rta Osiyoda faoliyat ko‗rsatib kelgan partiya, komsomol va xo‗jalik tashkilotlarida ham bir qator 
tashkiliy o‗zgarishlar amalga oshirildi. 
O`zbekiston  Kompartiyasining  1925-yil  6–12-fevral  kunlari  Buxoroda  bo‗lib  o‗tgan  I-ta‘sis 
s‘ezdida  O`zbekiston  Kommunistik  partiyasi  tashkiliy  jihatdan  rasmiylashdi.  Uning  Markaziy 
Qo‗mitasi  saylandi.  V.I.Ivanov  va  Akmal  Ikromov  Markaziy  Qo‗mitaning  mas‘ul  kotiblari  etib 
saylandilar.  Akmal  Ikromov  1927-yildan  O`z-bekiston  Kompartiyasi  MQning  birinchi  kotibi 
lavozimida  faoliyat  olib  bora  bosh-  ladi.  Shu  yili  O`zbekiston  komsomoli,  respublika  kasaba 
uyushmalari, uning rahbar organlari ham tuzildi. Ular respublikada Markaz va sovet hokimiyatining 
tayanch organlari bo‗lib qoldilar. 
1925-yil may oyida O`zbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi SSSR tarkibiga kiritildi. SSSR 
Konstitutsiyasi, uning asosiy qonun-qoidalari O`zbekiston SSR hududida bevosita ishlaydigan bo‗ldi. 
1927-yilda  qabul  qilingan  O`zbekiston  SSRning  birinchi  va  1937-yilda  qabul  qilingan  ikkinchi 
konstitutsiyalari ham amalda SSSR Konstitutsiyasining ko‗chirma nusxasi edi. Chunki O`zbekiston 
qog‗ozdagi  ―suveren‖  respublika  bo‗lib,  amalda  Markazga  tobe  va  qaram  bir  o‗lka  edi.  U  o‗z 
xalqining  milliy  manfaatlariga  oid  biror-bir  dolzarb,  hayotiy  ahamiyatga  molik  masalani  Sovet 
Ittifoqi  hukumatidan  xoli  ravishda  mustaqil  hal  eta  olmasdi.  Hatto  O`zbekistonning  ma‘muriy-
hududiy tuzilishiga oid masalalar ham Sovet Ittifoqi hukumati tasarrufida edi. Masalan, O`zbekiston 
xalqi,  uning  hukumati  roziligini  so‗ramasdan  1929-yilda  Tojikiston  ASSR  O`zbekiston  SSR 
tarkibidan chiqarilib, Tojikiston SSR ga aylantirildi hamda SSSRga qabul qilindi. 
Shunday qilib,  qog‗ozda suveren respublika sifatida shakllantirilib, hukmron sovet imperiyasi 
tarkibiga  kiritilgan  O`zbekiston  SSR  amalda  Markazga  to‗la  bo‗ysunuvchi,  arzon  xom  ashyo 
mahsulotlari yetkazib beruvchi bir chekka o‗lka bo‗lib qolaverdi.