―musiqa ta‘limi‖ kafеdrasi ―O‘zbek xalq musiqa ijodi‖ fani bakalavriyat yo‘nalishi

Karnay
– 
misdan yasalgan puflab chalinadigan cholg‘u asbobi. Og‘zi konus 
shaklida, bo‘yi 2
–
3 metr atrofida bo‘ladi. Ijrochilik imkoniyatlarining 
chegaralanganligi sababli, uning vazifasi ritmik asosni ta‘kidlashdan iborat. Ovozi 
yo‘g‘on va kuchli bo‘lganligi uchun ochiq havoda ansamblь (asosan surnay – 
nog‘ora) tarkibida qatnashadi.
2. Jarang torli urma asboblar 
 
Chang urma torli chog‘u asboblaridan bo‘lib, shaklan va tovush chiqarish 
jihatidan belorus tsimabaliga o‘xshab ketadi. Bu asbob hamma yo‘naluvchi 
xromatik tovushlari bilan birga uch oktava oralig‘iga ega. Diapazoni ―solь‖ kichik 
oktavadan ―fa‖ uchinchi oktavagacha. 
3.Chertib va tirnab chalinadigan cholg‘u asboblari. 
Bu asboblar guruhiga 
qashqar rubobi, afg‘on rubobi, tanbur, dutorlar
kiradi.
Qashqar rubobi
– 
rubob simlarining soni beshta. Birinchi va ikkinchi torli 
juft simdan, uchinchi tori paydan yasalgan. Diapazoni ―lya‖ uchinchi oktavagacha. 
Rubob uch oktava tovushlar oralig‘iga ega. Rubobning birinchi tori ―lya‖ (birinchi 
oktava) tovushiga, ikkinchi tori ―mi‖ (birinchi oktava) tovushiga va uchinchi tori 
―si‖ (kichik oktava) tovushiga sozlanadi. 
Afg‘on rubobi
–
(Buxoro yoki tojik rubob deb ham yuritiladi) o‘ziga xos 
shaklga ega bo‘lib, chertib chalinadigan noxunli cholg‘u asbobidir. Ayg‘on rubobi 
5 ta chalinadigan asosiy pay tor (1-2-3-4 qo‘sh torlar) hamda yon quloq 
(go‘shak)larga tortiladigan 10
–
11 ta sim torlarga ega. Diapazoni ―si‖ kichik 
oktavadan ―do‖ ikkinchi oktavagacha. Ikki oktavani o‘z ichiga oladi.
Tanbur
– 
o‘zbek, tojik va uyg‘ur xalqlarining qadimiy cholg‘u asbobi 
hisoblanadi. U metalldan yasalgan, o‘ng qo‘lning ko‘rsatkich barmog‘iga 
kiyiladigan noxun vositasida chalinadi. Chalinadigan asosiy kuychan tor birinchisi 
bo‘lib, ijrochi ahyon 
– 
ahyonda qolgan torlarga ham noxun tekkizib, hamohang 
sadolar hosil qiladi.
Tanbur simlarining soni uchta. U kvarta kvitaga sozanadi. Diapazoni: ―solь‖ 
kichik oktavadan ―solь‖ ikkinchi oktavagacha yoki ―lya‖ kichik oktavadan ―lya‖ 

---

21 
ikkinchi oktavagachadir. Tanbur uch oktava oralig‘idagi diotonik tovushqatorni 
hosil qiladi. Tanburning turlari har xil. Diapazoni yozilgandan ko‘ra bir oktava past 
tovush beradi.
Dutor
– mayin hamda mungli sadolarga boy tovushga ega. Dutorning ikkita 
ipak tori kvarta, kvinta yoki unison (oktava) ga sozlanadi. Dutor ishatiladigan 
shtrixlarga boyligi, o‘ng qo‘l barmoqlari hamda panjani ishlatishdagi uslublarning 
rang-barangligi bilan ajralib turadi. Diapazoni: ―re‖ birinchi oktavadan ―si‖ 
ikkinchi oktavagacha yoki ―mi‖ birinchi oktavadan ―lya‖ ikkinchi oktavagacha. 
Dutorning diapazoni yozilgandan ko‘ra bir oktava pas tovush beradi.