Муратбай нызанов ашык

д е г е н н е н
кейин, тиллерин жутып ундемей калды.
9не, сол Пахратдин атасы еди Есбосыннын. демлеген 
щайын унатпай отыртан. Ол ези аса дуупияз, не ислесе де 
мултиксиз ислейтутын, бир кеса шай ишсе де сууы кайнап 
пискен, шайы дурыслап шыккан шийразы шайдан ишетутын 
еди.
Мине, усы демлерди бир заман еслеп алды ол. Бул арада 
тан атарды Сыртта келиннин уй атирапын сыпырып 
журген сипсесинин сести еситилди. Исмайыл кунделикти 
кайтадан бараклады. Оннан Ханзаданын ези елестирмеген 
пазыйлетлерин кергиси келди Эсиресе, оны езинен 
кызтанып жасатан усы бир хаялдын мойынлап еткенин 
билгиси келер еди.
...Мен шыртылдак болып калдым. Минезим езгерди. 
Шекеси кыскдн нэшебент кусап, хеш кимнин гэпи жакпас 
еди матан. Сиз уйленгеннен кейин жуз берди мендеги бул 
аухал. Сырттан гузетип, езимше хэммеден кортап журген 
мухаббатымды урлап алтан сол бир хаялды керген 
уакытларымда эбден бурисип калар едим.
Мен оны бир куни жакыннан кердим. Ол менин 
мухаббатыма тотанак болдым екен деп журген жок екен. Тап 
сиз кусап мени елестирип атыртан да ол жок! Жузине жузи 
туссе, танымаса да куле шырай берип туртан ысык нашар 
екен. Онын жузиндеги кууанышты керип менин ашыуым 
келер еди. «Ол эжайып инсаннын касында сен емес, мен 
журиуим керек еди 
f o h
, 
деймен ишимнен тисленип. Бэрибир, 
бир кун болмаса бир куни мен журемен отан аяк косыл. 
Мойылдай кара шашларын жинишке саусакларым менен 
мен тарайман! Озим мойнына галстук татаман. Костюмын 
ийнине саламан».
Иш имнен тэкирарлатанда лэззет батышлайтутын бул 
сезимлер кас катымда суу бетиндеги майда толкынсактай 
жок болып кетеди. Сизлер екеуиниздин сууретиниз пайда 
болады кез алдымда.
105

---

Ханзаданын. сол б есеткад а сиз б ен е н оты рган нащар 
екенин таньщым. Дауысы, купкиси езгермепти.
Ол аш ы уланы п билм ей тугы н адам га усар еди. Оныц 
сы н -сы м баты н к езл ери м м енен сууретке алдым. Ханзада 
меннен бираз тольны рак, Тиле чан апа айткандай ак там а к 
букаклары салынтан сулыу хаял еди. Айнага карап, езимди 
OFaH салыстырып кердим. Кулме б ирак, м ен -эм осал емес 
екен м ен . Л еки н , сен оны суйесен дэ! С о н ы н ушын OFaH 
баскаш а коз бенен карайсан.
Ол бир м эрте кеш еге а к коф та, кара ю бка, юбканыч 
ж ок ары сы н а кара костю м к и й и п ш ы кты . Хаял адамнын 
ко с т ю м к и й г е н и н б и р и н ш и к е р и у и м е д и . М ектеп ке 
баратырган болыуы керек, колында киш кене сумка, сумкага 
сыймаган класс журналы колында барар еди. «Мураллимлер 
костюм кийиу керек ек ен -ay» деп ойладым иш имнен хэм 
м ек т еб и м и зд еги хаял м у га л л и м л е р д и н у ст и н ен сондай 
костюм изледим. Бирак, хеш кайсысында кермедим. Бэхэрге 
салым, директоры мы з Пердегул апа биринш и болып кийип 
шыкты костюмды. С он-сон шамасы жеткен хаялларга урдис 
бола баслады солай кийиниу.
Ноябрьдин акы ры нда калы н кар жауды. Апам бир кун 
бурын билди кар жауатурынын.
— К ардын ийиси бар, — деди 
a c n a H F a
тигилип турып. 
— М эгар конара жауып шыгатутын ш ьнар.
Мен де 
a c n a H F a
тигилдим. Аспан сут рен болып тур еди, 
я тегнс булт екенин билмейсен, я думан екенин. Лекин, хеш 
нэрсен ин ийиси мурныма келмеди. Б и зи н ап ам н ы н мурны 
алыстан тартатурын болыуы керек.
Айтканындай, азанда тобыктан кар жауып ш ыкты. Мен 
ерте турып, есик алдына шыктым. С изин уй бетке карадым. 
Бир уакытта портфель кетерип сиз ш ы кты ны з. Изинизде 
Ханзада. Уйиниздин этирапы гурек пенен артьишан еди. Сиз 
кеш еге ш ьны п портф елинизди карды н устине койдыныз. 
Суу отип кетеди деп ойламадыныз ба, билмеймен. Енкейип, 
косыуыслап жерден кар алдыныз. Оны еки колы ны з бенен 
ыскылап-ыскы лап 
xayaFa 
шаш ып ж ибердиниз. С изи ц исле- 
генинизди Ханзада да тэкирарлады . Ол ж эн е косыуыслап 
жерден кар алды да, сизин еки ш екенизге ы скы лап, ишек- 
силеси катып кулди. С он бирден маган кези тусти де:
106

---

— Уай, манлайы-ым! — деди де, уйге карай шапкылап 
кеГГи. Енди бой жетип киятырган кыздын кысынганындай 
едИ усы ретки пыльны.
Сиз онын кимнен сетем алганын билмекши болып мен 
тэрепке карадыкыз. Мени кердиниз де, жэне Ханзадага 
бурылдыныз. Лекин, Ханзада жок еди. Кетип калып еди. Сиз 
маРан кайтадан тигилдиниз. Нэзериниз кексимди тесип 
кетерликтей етип карадыныз маган. Жек корип кзрадыныз. 
Мен шырышынызды бузган едим. Еле курсыныз таркамай 
жургенде ойынынызга кесент бердим. Жек керип кеттим 
сонда езимди. Сиз портфельди жерден алдыныз да тез-тез 
кешенин басына карай журе басладыныз. Портфелинизге 
ерген карды да какпады ны з. Ол жол бойы хэр жерге 
упелектей болып тусип атты, Мен дерхэл ишке кирип, 
есиктин санлагынан сизди сьналап гузетип турдым. Бирак, 
бизин уйбетке бет бурмастан етип кеттиниз.
— 
Бул 
не 
кы л ган ы н ? Уялмайсан ба?!—деп 
урысканынызда да екпелемейтугын едим. Ондай етпединиз. 
Итибар бермединиз. Итибар бермегениниз маган батты. 
Азанда шай да ишпестен окыуга кеттим. Сабакгы берилип 
тынлауды н и йет еттим. Сонда кыялларым шалгыйды. 
Ашыуым таркайды. Хэкисине алып, биринши сабактагы 
мугаллим келмей калды.
Балалар гауырласып классты басына кетерди. Кызлар 
бир-би рини н ш аш ларын кайтадан ерди. Сыргаларын 
аумастырып тагып керди.
— Ж араса ма? — деп бирин-бири айна етип карады. 
Кдлтасындагы денгелек айналарына жузлери сыймай атты.
Хеш нэрседен тэшуиши жок еди олардын. Олар еле 
нэрестедей, буннан бес жыл бурынгы ойын баласындай 
керинип кетти маган. Мен олардын хеш бир хэрекетине де, 
гэп-сезине де косылмадым.
— Нурсу-лыу! Суйинши! — деп бадабат салып дэлизден 
Гулистан кирип келди. Сон колындагы хатты мишшэулеп 
керсетти,
— Ойнап бересен бе, косык айтасан ба?
— Жигнтген болса ойнайды дэ!
— Жигиттен бол май ... бир кызга бир кыз хат жаза ма?
107

---

М ен кууанбадым. Хатка езли ги м н ен кол да созбадым 
Менин. хат кутетугын адамым да ж о к еди. Турдымурат баяру 
уакыядан кейин хат жазганды койган. Х эзир ол институтга 
М ы н с а н е к и к ы з , м е н и у м ы т к а н б о л ы у ы д а мумкин. 
У мытканы жаксы.
К эп ел и м д е балалар то п ар л асы п , о р н ы -о р н ы н а отыра 
баслады.
— Тс-с! Д иректор киятыр! — деди Жумаш.
Гулистан тусымнан етип баратырып, хатты колыма берип
кетти. Ол меннен еки парта кейин отыратурын еди.
Д иректор апай кайры лмай етип кетти.
Гауырлы кайтадан басланды. Мен хатты алып, кимнен 
екенин керм екш и болдым. Кдрасам конверт ашылран, кол 
танбасы эрре-терре биреудин хатынын ярымы конверттен 
шырып
тур еди.
Д эрхэл Гулистанны н касы на бардым.
— Неге аштьщ?
— Нени?!
— Не болатурын еди?! А ш ты н ба д еп атырман?! Айт! 
О кы ды н ба?! Биреудин хатын уялмай окы ды н ба?!
Г у л и с т а н б и й ш а р а а л б ы р а п к а л д ы . М е н и н болса 
азанд агы аш ы уы м тар кау о р н ы н а кем -к е м хэуи ж алды. 
Г ули стан д ы ж у н дей тути п таслары м ке л д и . К оллары м
дирилдеп турды. Ш аш ы нан суйресем бе екен дедим ортага 
карап. Сонда ашыуым таркар бэлким. Бирак, ойте алмадым. 
Ойтсем дым ерески болатурын болды.
Х атты м а й д а -м а й д а е т и п ж ы р т т ы м . Г у л и ст ан н ы н
тебесинде турып, оны н бетине шашып жибердим.
Гулистан ушып турып жагама жабысты. М ени тахтанын 
алдына дейин кекирегим нен ийтерип алып келди. Меннен 
карыулы екен. Лекин, менин тула беденимди кернеген ашыу 
озгеше бир жигер пайда етти. Билезиклигине еки мушлап 
урдым. Колы жаздырылды. Ауырды менинше. Усы пайыттан 
пайдаланып шашына жабыстым. Балалар, кызлар екеумизди 
еки ж акка тартады. Л екин, бизлер араша бермес едик. Бир 
уакытлары химия м ураллиминин гурилдеген ири дауысы 
еситилди. Колларымыз езли -ези н ен жаздырылып кетти
— Кимге таласып атырсыз екеуиниз?! — деди тебемизге 
келип.
108

---

Жым турды к. Ол уялмайтугын, кекейине келип турран 
гэпти 
уят болса да кайтармайтурын мураллим еди.
— Бундай етип кундеслер жулысады! — деди кабарын 
бетер уйип. — Бар орнынызра отырын.
Ол столга журналды койды. Мен орныма бардым да, 
сумкамды алып 
ш ы р ы п
кеттим.
— Хэй, кыз?! —Мураллим изимнен дауыслады, лекин, мен 
еситпегендей кете бердим.
С оннан уш кунге дейин сабакка бармадым. Апама 
болматыр бир дэлиллерди токыдым. Тэртинши кун дегенде 
бардым. Меники дым ныркка сыймайтурын еди. Соны билип 
пасиме кайттым. Гулистан хеш нэрсе билмейтурындай келип 
колын созды. Сэлемлестим. Ол да, мен де бир-биримизден 
кеширим сораранымыз жок.
— Н урсулы у бар ма? — Тенепис уактында жаслар 
швлкеминин хаткери келип мени сорады.
— Мен! Барман.
— Буякка келин.
Ол м ен и и зи н е ерти п хаял-кы злар швлкеминин 
кенсесине алып келди. Сон 
е з и
ш ы р ы п
кетти.
— Хим, бул не кылык? — деди сол кабинетге отыратурын 
апай. — Хам уры, хэм устем!
Ундемей тура бердим.
— Ол жигит ким еди?
— Кдй жигит?! — Бирден кезлерим тасырайып кетти.