Муратбай нызанов ашык

9 — М. Ны замов
97

---

А п ам ж у у ер и г у р т и к т и
и й л е п б о л ы п , е н д и оны 
табакларра 
x a c a y F a
кирискен екен. Кдзандагы геш болса ак 
кеб и к болып кайнап атыр. Ж айды н иш и ысып кетер деп 
аукатты хэулиге аскан едик.
— К еш еси н д е гум бирлеген той болады , бул шешем 
ош акты н басынан шыкпайды! Кандай-кандай катын буньщ 
ези! — Сырттан бадабат салып киятырран Тилеухан апа еди.
А пам к о л ы н д аты г у р ти к т и н ж у к л а р ы н д э р х э л тор 
сулгиге суртти де, тургелип кушакпасып керисти.
— Неге тойханара бармайсан,?! — деди Тилеухан апа еле 
апамды гиналауын коймай.
— Кеш едеги хэр бир уй тойхана рой, келин-ау! — деди 
апам кулип — К,эне, ишкериле!
— Як. Мен конак асымды жеп, кайтып баратырман. Саат 
уште ойын бар. Сени керип кетейин деп кайрылдым.
— Кудай сыйласын!
— К елинди к ерд и н бе?
— Кердим.
— Калай?! Ж узикке кас кондыррандай емес пе?
— Айтарын. бар ма?
Тилеухан апа артисликке салып, еки ийни булкилдеп 
ойнап кетти.
— Есигинин алды хэрем,
Бири Рэрип, бири Сенем!
Бир уакытлары маран кези тусти.
— Хду, мына кыздьщ хошы ж ок 
fo
,
Я сенин-эм барма темен?!
— Сен катын, бизин кызды кысындырып болдын 
f o
, 
— 
деди апам оран. — Еле менин кызым да...
— ©зим тауып беремен! — деп Тилеухан изин айттырма- 
ды. — Бир жупты костым. Ендиги жарында ийт кыркаман 
ба?! «Уйренген едет кала ма, кетере бер мушынды» деген.
— Бет а шар Fa шыксын деп атыр, бет auiapFa! — Бир бала 
есиктен бакырып кетти.
Тилеухан апа апам менен асьны с хош ласып кайтты.
— Нигар, кайсы сы н барасыз бет amapFa?— деди апам. 
— Киш кене келин барсын ба, я езин!
— М ен гуртик с а л а й ы н , е н е , б и й к е ш к е л и н менен 
барагойсын! — деди Нигар.
9S

---

— Як, мен бармайман! Мэнисим жок! — дедим де ишке 
кирип кеттим.
Апам 
и з и м н е н
карап калды. Ундемеди. Лекин, Нигар 
кишем 
м е н и н б у л
сырымнан бийхабар еди. Айттым 
Foit, 
еки 
к и ш е м
косылып, бир Тилеухан апа куракум бола алмайды 
деп. 
Т и л е у х а н
апа болса 
д а у р ь н ы п
журип-ак, 
менин 
ишки 
с ы р ы м д ы к е з и м н е н
окып койды. «Я 
с и з и н - э м
барма тэмен» 
дегенде 
апам айтып койды ма 
е к е н
деп жаным калмады. 
А й т п а й т у г ы н ы н б и л с е м
де 
коркып кеттим!
Сейтип, мен бет 
a iu a p F a
бармадым. Аукатка да турмадым. 
Аш едим. Аш болсам да шыдадым. Сизлер шады куррам 
болып ез тойынызды тойлап аттьщыз. Мен ушын бул той 
мусийбет еди. Гэпим ауыр болса кеширгейсиз! Ксулимде сол 
уакта пайда болтан сезимди не менен буркейин? Жалтан 
сейлейин бе? Кешемизде той болтанта катты кууандым 
дейин бе? Сизин бахытлы болтанынызта тебем кекке жетти 
дейин бе? Х,еш кандай! Сизин менсиз бахытлы 
болтанынызды си рэ дэ кэлемедим! Сизин алдынызда 
кандайдур бахытсыз демлер кутип турыуын тиледим сонда. 
Сол бахытсыз демлер сизин менен матан бахыт алып 
келсин, дедим. Екеуимиз бирге бахытлы болайык, бул бахьгг 
сизин путкил емириниз дауамын шадлыкка белесин! Мен 
шадлыктан мэс болып жасайын, мен кууаныштан ентигип- 
ентигип дем алайы н деген тилекти жаратканнан 
жалбарынып сорадым.
Белким, меники акмакшылык шытар! Мумкин, мен тек 
езимди ойлап кэтелесип атыртан шытарман! Кэйтейин, 
журегимнин хэмири солай болса! Мени не деп айыпласан 
да ырзаман Мен сизин келиншегиниздин керимлигин 
еситким келмеди. Еки колынан еки женгеси услап турып, 
хэр сэлем бергенде ийилип тэжим еткенин кергим келмеди. 
Бармадым бет 
a m a p F a !
Букке тусип 
ж а т ы п
алдым. Тэтдир 
мени усындай халда салса илажым не?!
* * *
...Исмайыл сол езинин бахыт тойын жэне бир мэртебе 
еследи. ©мириндеги ен бахытлы демлер еди ол. Ханзада 
м енен ж ат ш эх эр д е aFam кепир устинде турып
99

---

айнымаслыкка сертлессе де, OFaH колы жетиуи кыйын болды 
Р э н и м л е р ж о л ы н а кесе ту р д ы . А тасы б у н ы н тэредин 
алганларды жаман керди. Сейлеспеди. «Кет ари емес» болып 
ж у р ген а н а с ы н д а а й н ы т т ы а д а м л а р . Л е к и н , Ханзада 
уэдесинде катты турды. А насы на гайбарлы к пенен карсы 
ш ыкты. Угитлеймен деп херекет еткенлердин маккарлык 
п ен ен ш ак ы р ган л а р ы н а барм ад ы . У й ине келсе сэлемге 
кирмеди. Хабарласпады хеш бири менен. Гузде окыуынада 
бармай калды.
— М ени десениз, окыуымды Таш кентке езгертип бериц, 
— деп турып алды ата-анасы на.
«Бэлким , тилегин оры нласак жумсарып калар» деген ой 
менен усыган куш салды олар. Л екин, бир каладан екинши 
калага, бир университеттен екинш и университетке езгертиу 
ансат ис емес екен. Токсан тесикке кириуи керек екен ол 
ушын. Э кеси н и н ейтип журиуге уакты болмады. Жиберген 
адамлары жумысты питире алмай келе берди. Акыры, ези бир 
барганында бир жьипа академиялык дем алые алып берип 
келди кызына.
Ханзада барибир пикиринен кайтпады. Керисинше уйине 
б и р д е б и л д и р с е , б и р д е б и л д и р м е й И с м а й ы л м енен 
ушырасыура шыгып турды. Н екистин карангы кешелеринде 
колтыкдасып журди. Алыстан кара керинсе орталарынан бир 
адам сыйтандай аш ы клы к калдырар, кара керинбей кеткен 
с о н кай тад ан и й ин к осы сы п алар еди. П арк иш индеги 
бесеткаларда отырды. «Жасыл театр»Fa концертлерге барды. 
А н асы «п атш а к ы зы н ы н » р ай ы н б и рден кай тарм ад ы . 
С е й т и п -с е й т и п басы лад ы д еп кутти. 0 з и н де он алты 
ж асы нда М эдиярга берип жибергенде 
acn aH F a 
шапшыган.
— Егер кен сен кенгенин, кенбесен арбара байлап берип 
ж и берем ен ! — деген оган эк еси . — Ата ти л и н алмаган 
перзент маган керек емес!
Н айилаж кен ген сонда. Бахтына М едияр жаман жигит 
емес екен. Эдеп кврмей-билмей куры 
acn aH F a 
шапшыганына 
уялды.
— б теген д и керсе бул да риза болады, — деп ойлады 
анасы . — Х эзир билмеген сон убыжык керинип тур оган. 
О н ы н устине арти с к е л и н -э м эбден м ий ин жеп койган 
кы зды н.
100

---

Не болса да кыздын жумсарыуын кутиу керек еди. 
А з и н и н
заманындагыдай ap6aFa байлап берип жибере 
алмайды. Заман кетермейди.
Дкыры, олардын куткен куни келди, Ханзада жумсарды. 
Исмайылдан езин алып каша баслады. Хатларына жууап 
бермей койды. Кдндай азаплы кунлер еди ол кунлер.
Исмайыл хэзир олар хаккында ойлагысы келмеди. Сол 
бахытлы д ем л ерд и еследи. Тойдан бир кун бурын 
Эбдигаппар молланын келгенин кез алдында сэулелендирди. 
Молла терде сакка жугинип отырды. Он жарында кешенин 
бийи Смарул, шеп жатында Нурсулыудын анасы, олардын 
карсы алдында есик бетте Исмайылдын анасы, Исмайыл 
хэм Ханзада отырды.
Анасы бир лауабы кеса 
суу
менен шака набаттай 
кэрэуимбеттин дузын экелип молланын алдына койды. 
Молла дуздан бармак ушы сындырып, cyyFa салды.
— Жэлел улы Исмайыл, — Исмайыл кол каусырып 
орны нан турды . — М эдияр кызы Ханзаданы тэн 
мэхремликке кабыл аласан ба?
Исмайыл бас ийзеди.
— Ж элел улы И смайыл, — Молла эдепки гэпин 
кайтарды. — Мэдияр кызы Ханзаданы тэн мэхремликке 
кабыл аласан ба?
— Кабыл аламан! — деп еситтирип айтты Исмайыл.
Молла Ханзадага карай бет бурды.
— Мэдияр кызы Ханзада, — Ханзада кос колы менен 
куллык етип орнынан турды. — Жэлел улы Исмайылра 
езинди тэн мэхремликке барыш еттин бе?
— Барыш еттим — деди Ханзада. Ол Исмайылдын 
кэтелигин тэкирарламады. Эсте айтса да дауысын шырарып 
айтты.
Молла еки ийнине бурылды.
— Сизлер бул жас жубайларра гууалык бересиз бе?
— Гууалык беремиз! — дести олар.
М олла кос коллап лауабы кесадагы сууды дэслеп 
Исмайылга усынды. Исмайыл суудан бир уртлап, моллага 
кайтарды. Молла кесесин Ханзадара усынды.
Усылайынша олардын неке кыйыу мэресими еткен еди. 
Неке кыйыу пинхамы етти. Есикти илип койды. Перделерди 
тусирип койды.
101

---

— К е л и н и н кутлы болсы н! И л ая ем и р ж аслары
у зак 
болып, ен и п -есси н , аумийин! — деп п эти я кылды сонында 
Эбдигаппар молла.
А н асы ж и й е ги кы зы л с ати н м е н е н е д и п л е н ге н
кек 
ш апан екелип жапты.
— Келин, мен кутлы болсынга келдим, есинде то? — деди 
молла ийнин е ж апкан ш апанды алып буклеп атырып,
— Тусиндим кайнага, тусиндим! — деди анасы. Бул «гап 
сы ртка 
ш ы р ы п
журмесин» деген тапсы рм а еди. Тапсырма 
И с м а й ы л д ы н а н а с ы н а к а р а п ай ты л р ан м е н ен хэммеге 
тийисли еди. Отырранлар тис жарып хеш кимге айтпаслыккд 
м о л л ан ы и сен д и р д и . А й ткан м ен ен е зл е р и н е де женил 
болмайтурынын билер еди олар.
Той жудэ киш кене болып етти. К ррениш болды мереке.