Мундарижа ўҚув материаллар

6
-мавзу. Прогнозлаштириш ва илмий башорат
ижодий жараён сифатида

Фанда прогноз ва прогнозлаштириш тушунчаси. Ҳозирги замон жамиятининг вужудга келиши ва ривожланишида прогнозлаштиришнинг роли. Ижтимоий ҳаёт ва инсон. Ижтимоий-иқтисодий ривожланишдаги асосий методологик йўналишлар. Умумилмий ва хусусий методларнинг ўзаро диалектик алоқаси ҳамда уларнинг амалиётда ижодий қўлланиши. Ҳозирги замон жамияти ривожланишидаги янги йўналишлар.

Башорат тушунчаси. Башорат бирон-бир нарсанинг бўлғуси ҳолати ҳақидаги асосли прогноз сифатида. Башоратнинг турлари: оддий, интуитив, диний (мантикалик), илмий.
Илмий тадқиқотларнинг алоҳида соҳаси, фалсафа билан илмий назариянинг самарали ўзаро таъсирининг муҳим манбаи сифатидаги илмий башоратнинг методологик муаммолари.
Илмий башорат ижод шакли сифатида. Илмий башорат жараёнининг тузилмаси. Башорат ижодий фаолиятдаги экстраполяция (бир назариянинг хулосаларидан бошқа назарияни тушуниш учун фойдаланиш) жараёни сифатида.
Табиатшунос олимлар томонидан илмий ижод методологиясининг ривожланишдаги жорий ва бўлғуси жараёнларни ўрганишнинг маълум методларига татбиқан фойдаланилиши. С.Хантингтон, Ф.Фукуяма ва К.Тоффлернинг ижтимоий фалсафий концепциялари.
7-мавзу. Илмий тадқиқот ва ижод тизимида факт

Факт фалсафий категория, ҳақиқат тушунчасининг синоними, ҳодиса, натижа сифатида. Фактнинг турлари: ҳақиқий ва ёлғон, тўлиқ ва тўлиқсиз, аниқ ва тахминий. Илмий тадқиқот жараёнида фактларни қўлга киритишнинг хусусиятлари. Факт билиш фаолиятининг объектив натижаси сифатида. Фактлар йиғиндиси фаразларни илгари суриш ва илмий назариялар яратиш учун эмпирик асос сифатида.

Фактнинг илмий тадқиқотдаги роли. Фактнинг илмий тадқиқот натижаларини текшириш ва тасдиқлаш методлари билан муносабати. Илмий тадқиқотларда фактнинг тасдиқланиш даражасини баҳолаш.
Факт ижод жараёнида текшириш, тасдиқлаш ёки инкор қилишнинг шарти ва натижаси сифатида.
Фактнинг табиатидаги икки асосий тенденция: фактуализм (фактнинг мустақиллиги ва автономлиги) ва теоретизм (фактнинг назарияга тўла боғлиқлиги). Факт ва фактологиянинг илмий-ижодий изланишдаги роли.
Факт субъект ва объектнинг фаол ўзаро таъсири натижаси сифатида.