Mundarija Kirish I. Nazariy qism

1.3. Natriy gidroksid ishlab chiqarish usullari
Natriy birikmalaridan, jumladan kaliy gidroksidini olish amalda juda kam ishlatiladi. Shuning uchun ham uning boshqa birikmalaridan qimmatligi bilan ajralibturadi. U faqat kaliy gidroksidi birikmalarining kompleks fizik-kimyoviy xossalarni namoyon qiladigan holatlardagina qо’llaniladi.
Natriy gidroksidini sanoatda olishning eng ahamiyatli usuli NaCl tabiiy tuzlarining suvdagi eritmalarini elektroliz qilib olishdir. Ushbu jarayon temir yoki simob katodlaridan hamda ionalmashinish membranalaridan foydalangan holda ketadi. Simob katodi bilan boradigan jarayon amalgamali usul deb nomlanib, katod va anod oralig’i esa diafragmen hisoblanadi.
Natriy gidroksid olishning amalgamali usuli
Asosiy texnologik bosqich – elektroliz, asosiy qurilma – elektrolizer, parchalovchi va simob nasosidan tashkil topgan elektrolit vannasidan iborat. Ushbu usulning mohiyati shundan iboratki, elektrolitik vannada simob nasosining 15 sm/s ta’sirida simob harakatga kelib, yopiq holdagi davriy egiladigan elektrolizyor va parchalagichlar orqali о’tkaziladi. Elektrolizyorning katodi simob oqimi hisoblanadi. Platina metali oksidlari qatlamlari bilan ishlov berilgan titan anodlari tushirilgan elektrolizyorda simob bilan bir qatorda uzluksiz ravishda qaynoq NaCl oqimi ham о’tadi (harorat 60-80⁰ C). Natijada anodda gazsimon xlor ajraladi. Undan esa kimyo sanoatida turli xil maqsadlar uchun foydalanish mumkin. Simob katodida vodorod kationlari bilan birgalikda kaliy ionlari Na⁺ ham tо’planib borib, amalgama NaHg (0,2% gacha) hosil bо’lishiga olib keladi. Amalgamali simob elektrolizyorning navbatdagi egilishida parchaloviga tushib, u yerda qaynoq suv va katalizator sifatida ishtirok etayotgan grafit yordamida quyidagicha reaksiyaga kirishadi:
2NaHg +2H₂O = 2NaOH + H₂ +2Hg

Xalos bо’lgan simob yana elektrolizyorga qaytadi. Vodorod esa tozalashga yuboriladi. Elektrolizyordan chiqqan NaCl eritmasi uning tarkibidagi erigan xlordan xalos qilinib, boshqa konstruksion materiallar va aralashmalardan tozalanadi, tо’yintiriladi hamda anodlardan yuvib olinadi. Shundan sо’ngi elektrolizga qaytariladi. Ushbu usul xlordan xalos qilingan va juda toza bо’lgan konsentrlangan kaliy gidroksid eritmasi olish imkoniyatini