Mundarija Kirish I. Nazariy qism

1.2.Ishqor va xlorni elektroliz usulda ishlab chiqarish uchun xom ashyo

Elektroliz usulda xlor va ishqorlar ishlab chiqarish uchun asosiy xom ashyo NaCl suvli eritmasi hisoblanadi, kam hollarda KCl dan foydalaniladi. Bu eritmalar yoki tayyorlanadi yoki tabiiy namokob eritmasidan foydalaniladi. NaCl suvda eruvchanligi temperaturaga kam bog‟langan: 0⁰C da tiyingan eritmasida 26,3 % NaCl dan tashkil topgan. 100⁰ C da –28,2% tiyingan eritmasi atmosfera bosimida 108,7 ⁰C da 28,4% NaCl tarkibida bo’ladi.

Olinish usulidan qat’iy nazar elektroliz vaqtida xlorning ajralishi anodda xlor ionlarining razryadlanishi (ajralishi) bilan boradi. Molekulyar xlor elektrodda ikki ketma-ket boradigan reaksiya natijasida hosil bo’ladi va oraliq mahsulot adsorblangan atomlar xlor hosil bilishini iz ichiga oladi:
Cl^- →Cl (ads) + e
7 Cl^- + Cl (ads) → Cl₂ + e
Cl suvli eritmasi elektroliz qilinganda suv molekulasi va gidroksil ionlar ham razryadlanishi mumkin. Neytral eritmada 25⁰C da OH ionning muvozanat potensiali
OH- = 0,41 – 0,059 1d (0,8 ∙ 10-7 ) = + 0,82 V ga teng.
Xuddi shu temperaturada NaCl to’yingan eritmasi (konsentratsiyasi 5,5 n, aktivlanish koeffitsiyenti 0,6) da Cl ionlarining ajralishi qaytar potensiali

Cl^- = 1,36 – 0,059 ld (5,5 ∙ 0,6)= 0,134V ga teng

O’ta kuchlanish bo’lmaganda anodda OH ajralishi kerak. Anodli jarayonda xlor hosil bilishi uchun, shunday anod material sifatida, xlor ioni hosil bilishi past kuchlanishga ega bilgan va OH ionlar ajralishi yuqori bilishi zarurligini shisobga olish kerak.
Bundan tashqari xlorli elektrolizyorlarda anodlar yuqori kimyoviy barqaror xossaga ega bilishi kerak, nam xlor, HCl va HClO kislotalar ajralishi paytida, kislorod hosil bilganda, ta’sirlashmaydigan va buzilmasligi zarur. Bu talablarga ma‟lum darajada magnetit, MnO₂, Ko’mir, grafit va platinadan tayyorlangan anodlarni ishlatish mumkin.
Ayrim kirsatilgan elektrod materiallarning asosiy xarakteristikasi quyidagi jadvalda kirsatilgan: