Mundarija Kirish I. Nazariy qism

Mundarija


Kirish..................................................................................................................2
I.Nazariy qism....................................................................................................4
1.1.Ishqorlarning xossalari va qo’llanishi…………………………………...5
1.2.Ishqor va xlorni elektroliz usulda ishlab chiqarish uchun xom ashyo…..5
1.3.Natriy gidroksid ishlab chiqarish usullari……………………………….6
1.4.Elektroliz va qattiq katodli elektroliz …………………………………..8
1.5.Natriy gidroksid olishning labaratoriya usuli …………………………..11
II.Texnologik qism...........................................................................................14
2.1.Texnologik sxema yozuvi………………………………………...........15
2.2.Issiqlik almashinish qurulmasining texnologik xisobi…………………16
2.3 Moddiy balansni hisoblash…………………………………………….17
III.Hayot faoliyati xafsizligi…………………………………………………20
Xulosa……………………………………………………………………..24
Foydalanilgan adabiyot………………………………………………….26


KIRISH

Ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar sifatini boshqarish tizimlarini joriy etish, mahsulotlarning xalqaro standartlarga mosligini ta’minlash masalasi barcha korxonalarda ham hal etilgan, deb bо’lmaydi. Bu kamchilik, ayniqsa, biz uchun о’ta muhim ahamiyatga ega bо’lgan yengil sanoat, farmatsevtika va qurilish materiallari sanoati kabi iste’mol tovarlari ishlab chiqariladigan tarmoqlarga tegishlidir.

Mamlakatimizda yaratilgan ishlab chiqarish salohiyatidan foydalanish borasida ham ishga solinmagan ulkan imkoniyatlar mavjud. Biz ishlab chiqarishni yangilash va modernizatsiya qilish uchun katta mablag, sarflaymiz, kо’p miqdordagi xorijiy investitsiyalarni jalb etamiz.
Mamlakatimiz korxonalarida qishloq xо’jaligi xomashyosini qayta ishlash darajasini tanqidiy tahlil qilish va uni rivojlantirish bо’yicha mavjud resurs va imkoniyatlarni aniqlash hamda sanoatning qayta ishlash tarmoqlarini jadal rivojlantirish, ishlab chiqarilayotgan istemol tovarlari turlarini kо’paytirish va sifatini yaxshilash, buning uchun qо’shimcha imtiyozlarni kо’zda tutadigan maxsus qaror qabul qilish kerak.
Hozirgi vaqtda dunyo miqyosida yillik xlor ishlab chiqarish 25 mln tonnadan ortadi. Uni ishlab chiqarish uchun 70 mlyard kvt- soatdan ortiq elektr energiya sarflanadi. Elektrokimyoviy ishlab chiqarish sanoatda xlor ishlab chiqarish hajmi bo’yicha eng yirik ishlab chiqarishlardan biri shisoblanadi.
Xlor ishlab chiqarish sanoatda 1785- yildan boshlangan. Birinchi bilib xlorni osh tuziga va pirolyuzitga sulfat kislota tasir ettirib olingan. Keyinchalik Veldon usulida soda ishlab chiqarishdagi chiqindi shisoblangan xlorid kislotadan olgan. 1870- yilda Dikon usulida 400-500⁰C mis katalizatori ishtirokida gaz sholatidagi vodorod xloridni shavo kislorodi bilan oksidlab olishga asoslangan. Shu usulda xlorni kuchli suyultirilgan azot bilan sham olish mumkin.
Elektrokimyoviy usulda xlor olish osh tuzi suvli eritmasini elektroliziga asoslangan. Umumiy ko’rinishda reaksiya quyidagi tenglama bilan ifodalanadi:
2 NaCl + 2H₂O→ Cl₂ + NaOH + H₂
Elektroliz natijasida xlordan tashqari NaOH (kaustik soda) va vodorod sham hosil bo’ladi. Bu mashsulotlar sham kimyo va boshqa sanoat soshalari uchun qimmatbaho xom ashyo shisoblanadi.
Zamonaviy sanoatda elektrolitik usulda xlor va kaustik soda ishlab chiqarish ikki xil elektroliz usulining qo’llanilishiga asoslangan: a) qattiq katodli (diafragmali) b) simobli katod bilan. Bu usullar katodda boradigan reaksiyalarning har xil borishi bilan farqlanadi. Qattiq katodda elektroliz jarayonida vodorod ionlarining ajralishi bilib o’tadi va elektrolitda ishqor hosil bo’ladi.
Simobli katodda natriy ionlari hosil bilib natijada natriy amalgamasi hosil bo’ladi, uni elektrolizdan chiqarib suv bilan parchalaydi: shu vaqtda vodorod ajralib chiqib ishqor hosil bo’ladi. Parchalanishdan hosil bilgan simob amalgamasi elektrolizyorga qaytariladi. Simob katodli usul bilan ancha toza holdagi kaustik soda olish imkoniyati bor, lekin soda narxi qattiq katod usulda olingan soda narxidan yuqori turadi. Oxirgi yillarda yuqori darajadagi toza kaustik sodaga bilgan talab yuqori bilganligi uchun simobli katod usulida elektrolizni olib borish keng rivoj topmoqda. Dunyo miqyosida 1990-yilda 75% dan ortiq xlorni elektrolitik usulda olish shu usulda olib borilgan. Yaponiya va g’arbiy Yevropada asosan hamma olingan xlor shu usulda olinadi. AQSH va MDH da diafragmali usulda olingan