|
2.2. O’quvchilarni maktab sharoitida ijodkorlikka o’rgatish printsiplari
Ijodiy masalalar bilan inson butun xayoti davomida to’qnashadi, lekin juda kam xollardag’ina uni ijodiy darajada hal qiladi. Ijodiy daraja nima o’zi? Bu oddiy anglash nihoyatda qiyin bo’lib ko’ringan masalani sodda hal qilishdir. Ko’p hollarda bunday yechimlarga o’ta zukko va ixtiroviy yechimlar deyiladi. Yangilik yaratish ziddiyati ham shundan iboratki, tasodifiy yangilikni yaratish oson emas, oddiy yangilikni yaratish esa nihoyatda murakkab, ya’ni har qanday yangilik ham ijod maxsuloti hisoblanmaydi. Har qalay ixtiroviy masalalar yechish bo’yicha to’plangan tajribani va fikrlash nazariyalarini taxlil qilish ijodiy fikrlashning asosiy printsiplarini shakllantirish va ijodiy fikrlashga o’rgatishning’ psixologik — pedagogik metodlarini ishlab chiqishga imkon beradi. Rivojlangan ijodiy fikrlashsiz insoniyat XXI asrda yashay olmaydi. Bizningcha bu printsiplar quyidagilardan iborat:
6. Talabalarga iostandart vaziyatlarda yechimlarni izlashni taklif qilish. Muvaffaqiyatsizlikka uchraganda izchillikni namoyon bo’lishi muhimlyagini isbotlash.
7. Talabalarga yechimlarni izlashning rejasini tuzishni taklyaf %ilish.
taxminii
8. Haddan tashqari tez yorliq yopnshtirishdan, masalani ol^ndan ma’lum masalalar tonfasiga knritishdan va shoshilib qaror qabul qilishdan qochish, CHunki, bu asosiy muammodan og’ishlarga va fikrlash egiluvchanligining yukolishiga olib
1. Talabalarni matssadga eripshshning gurld yo’llarini qidirish, so’ngra eng yaxshisini tanlashga
9. Talabalarni fikrlashning muhim elementlari sifatida sezgi va emotsiyalarni boshqarishga
2. Ularni yetarli miqdorda %o’llanmalar va manp$lar to’plamlari bilan, ijodiy ko’nyakmalarni ishlatish va mash% qildirish uchun ta’minlash.
10. G’oyalar generatsiyalash uchun hamda ularni ob’ektiv va ratsional taitlash uchun sharoit yaratish.
11. «Bo’lishi mumkin» va «bo’lishya kerak» iboralarini farqlagan holda, keskin
3. Zarur savollarii berishga va muammonint mavjudligini ani^lashga o’rgatish.
12. Talabalarda uzluksiz alьternativ izlanishga, yangi yondashuvlarga va yangi g’oyalarga monillikni shakllantirish.
4. Talabalarni har qanday sezgilar va emotsiyalaryai fikrlashning muhim tashkil etuvchilari, deb tsarashga o’rgatish.
Bundan tashqari, ijodiy yondashuvning yangi g’oyalarni qabul qilish va mustaxkamlanish jarayonini yengillatishga yordam beruvchi bir nechta asosiy qoidalarga ham amal qilish lozim: • Barcha narsalar juda sodda bo’lishi kerak.
- CHalkashliklardan qoching.
-Hozirgi daqiqada bajarayotgan ishingizga har doim ishoning.
- Ko’p sondagi turli o’rgatuvchi mashqlardan foYdalanib, metodni mustahkamlang,
Fikrlashga o’rgatish metodikasi o’qu8 predmetlarini o’qitish metodikasidan kam farq qiladi, O’qituvchi sifatida siz o’z talablaringazni aniq ifodalab, sizni tushunishayotganligiga ishongan bo’lishingiz lozim. Tushuntirish uchun misollardan ko’p foydalaning.
O’qitishni «tandirdan boshlash» muhim; ya’ni nihoyagda sodda misollardan foydalanish zarur. Tushunmovchilik paydo bo’lganda, «falsafa sotib» o’tirmang (bu o’qitishni «qitmirlikdan boshlash» deb ataladi), yaxshisi navbatdagi misolga o’ting. O’z talablaringizni har doim nihoyatda oson tushuniladigan shaklda bayon qiling. Ehtimol dastlabki paytlarda kutilgan natijaga erisha olmassiz, lekin shunda ham o’zingaz nimaga harakat qilayotganingizni bilib turasiz. Har qanday holatda barkamollikka erishishga harakat qilib, tushunilmay qolgandan ko’ra materialni sodda va yetib boradigan ko’rinishda bayon qilgan afzalroq.
Qandaydir bir topshirits va mashq ustida juda uzoq ushlanib qolmang. Ular ustida ishlash juda qiziq bo’lganda ham, vaqtida navbatdagi topshiriqqa o’ta olish juda muhim. Fykrlash usullarini shakllantirish uchun turli — tuman mashqlar va misollar qatoriga asoslangan metodni qo’llang. Sizning maqsadingiz fikrlash ko’nikmalariga o’rgatish, ammo qiziqarli m^tgozara emas (hatto, u fikrlashish talab qiladigan bo’lganda ham) ligini yodda tuting.
Sinektika metodi, morfologik tahlil. vv sintez metoAI, fuiktsioial—qiymat t&%lili metodi, IMEN metodlari, lqliy ishg’ol metodi, Delьfi metodi, qora %uti metodI: kundaliklar metodi, 6—6metodi
Do'stlaringiz bilan baham: |
