Muhammadjon Jo’raboyev fonetika chortoq 2019 fonetika

b – p, d – t, g –k, j (jo‘ja) – ch, j (jurnal) – sh, v – f, z – s, g‘ – x.

Ovoz va shovqinningishtirokiga ko‘ra

1. 
   sonorlar(ovozdorlar) – tarkibida ovozning miqdori shovqinga nisbatan ortiq bo‘lgan tovushlar: m, n, ng, l, r
   
2. 
   shovqinlilar – ovozga nisbatan shovqin ko‘p yoki ovoz qatnashmagan tovushlar: (qolgan tovushlar)
   

Tarkibiga ko’ra undoshlar 2 ga bo’linadi:

Sof: undoshlar

Qorishiq undoshlar: ch

L-yon tovush;R-titroq tovush; M,N,NG-burun tovushi

Undoshlar tizimi konsonantizm deb yuritil yuritiladi.

NUTQ TOVUSHLARINING UCH TOMONI

Nutq tovushlarining uch tomoni mavjud: a) akustik; b) talaffuz (fiziologiya); d) vazifaviy tomonlari. Har qaysi nutq tovushini tavsif qilishda ana shu uch tomon e’tiborga olinadi. Masalan, k tovushi til o‘rtasining yuqori tanglayga tegishi va o‘pkadan chiqayotgan havoning bu to’siqdan portlab chiqishi natijasida hosil boladi. Bu tovushning nutq a’zolarining qayerida va qanday yo‘l bilan hosil bo’lishi talaffuz (fiziologik) tomoni sanaladi. Uning sof shovqindan iboratligi, jarangsizligi akustik belgisi, k ning g dan va boshqa tovushlardan farqlanishi esa Vazifaviy belgisi sanaladi. Tilshunoslik fani uchun vazifaviy tomoni muhim. Shuning uchun vazifaviy belgi lingvistik (tilshunoslik) belgi deb ham yuritiladi