Moliyaviy hisobot auditi

1
 
O’zR 12-son AFMS "Auditorlik tekshiruvlari jarayonida buxgalteriya xisobi va ichki nazorat tizimini baholash" 
T:.O’z BAMA. 2004y
 
 
2
R.D.Do’smuratov “Auditorlik faoliyati: nazariya, uslubiyot va amaliyot” T: Moliya 2007y 110 bet 

---

MOLIYAVIY HISOBOT AUDITINING MAQSADI VA UNING ASOSIY 
TAMOYILLARI
48 
Yuqoridagi talablarga qo’shilgan holda biz auditorlar xo’jalik yurituvchi sub’ektlar ichki 
nazarot tizimini samarali ishlashi uchun auditorlik hisobotida aniq takliflarini berishlari lozim 
deb o’ylaymiz.
Audit o’tkazishda auditorlarga dastak bo’luvchi auditning umumiy rejasi va dasturi ham 
auditorlik tashkilotining ham eng muhim asosiy hujjatlardan biri hisoblanadi. Mashxur buyuk rus 
olimi D.I.Mendeleev - “rejasiz odam ma’lum faktlar ko’chasida ham osongina adashadi” degan 
edi. Shuning uchun ham bu jarayonga e’tiborimizni ko’proq qaratishimiz lozim. 
Auditor o’z ishini shunday rejalashtirishi lozimki, buxgalteriya balansining, moliya 
xo’jalik muomalalarining ishonchliligini va qonuniyligini, hamda ular buxgalteriya hisobi 
schetlarida aks ettirilishining to’g’riligini o’z vaqtida va sifatli auditorlik tekshiruvidan 
o’tkazilishini ta’minlashi zarur.
Buxgalteriya balansining auditni rejalashtirish quyidagilarni ta’minlashi lozim: 

hisobotining holati hamda ichki nazorat tizimining samaradorligi to’g’risidagi zarur 
axborotlarni olish; 

bajarilishi lozim bo’lgan nazorat amallarining mazmunini, o’tkazish vaqtini va hajmini 
aniqlash. 
Buxgalteriya balansining auditni rejalashtirish kutilayotgan ishlar rejasini tuzish va 
auditorlik dasturini ishlab chiqishni o’z ichiga oladi.
Kutilayotgan ishlar rejasida quyidagi ko’rsatkichlar aks ettiriladi: 

audit o’tkazish muddati va ishlarining davomiyligi; 

bajariladigan ishlar xajmi; 

auditor qo’llaydigan usullar va amallar. 
Amerikalik olimlar E.A.Arens va Dj.Lobbeklar samarali va unumli audit rejasi va dasturini 
ishlab chiqishda auditorga eng avvalo beshta bosqichdan iborat ishlarni amalga oshirish 
zarrligini ta’kidlaydilar. Bu beshta bosqich: dastlabki rejalashtirish; umumiy ma’lumotlarni 
to’plash; mijozning xuquqiy majburiyatlari to’g’risida ma’lumotlar to’plash; muhimlik, 
auditorlik riski, biznes riski va ichki xo’jalik risklarini baholash; ichki xo’jalik nazorati tizimi 
bilan tanishish va ichki nazorat riski; auditning umumiy rejasi va dasturini tuzish. 
Rossiyalik olimlar A.D.Sheremet va V.P.Suytslar esa auditni rejalashtirishdan oldin 
quyidagi bosqichlarni bajarilishini nazarda tutadilar: tayyorgarlik, mijoz biznesi (faoliyat 
husuiyatlari, tuzilishi va aloqalari, siyosati , xuquqiy xolatlari va b) to’g’risida axborotlar 
to’plash, muhimlikni baholash, auditorlik rikini baholash, ichki nazorat tizimini o’rganish va 
uning samarasizlik riskini baholash. 
Auditorlik tekshiruvini amalga oshirish chog’ida ko’p hollarda xo’jalik yurituvchi sub’ekt 
faoliyatini 100% to’liq tekshirish mumkin bo’lmaydi. Shu boisdan rejada auditorlik tanlash qay 
tarzda amalga oshirilishini ko’rsatish zarur.
-jadval