Молиявий таҳлил ва уни ташкил этиш режа

2. Молиявий таҳлилнинг моҳияти ва турлари
Лойиҳани молиявий таҳлил қилиш бир неча кўринишга эга бўлиб, лойиҳа турига қараб, икки ёки ундан кўпроқ турдаги молиявий таҳлил амалга оширилиши мумкин. Молиявий таҳлил қуйидаги турларни ўз ичига олади:
1. Молиявий рентабеллилик таҳлили.
2. Молиялаштиришга эҳтиёж таҳлили.
3. Лойиҳани эксплуатасия қилувчи ташкилотнинг молиявий таҳлили.
4. Харажатларнинг қопланиши таҳлили.


1-жадвал
Молиявий таҳлил турлари

Таҳлил тури	Молиявий рентабеллилик таҳлили	Молиялаштиришга эҳтиёж таҳлили	Лойиҳани эксплуатация қилувчи ташкилотни молиявий таҳлил	Харажатларни қопланиши таҳлили
Таҳлил мақсади	Лойиҳага қўйилган капитал маблағлар самарадорлигини аниқлаш	Лойиҳани амалга ошириш учун маблағ билан таъминлашни режалаштириш	Лойиҳани эксплуатасия қилувчи ташкилотнинг молиявий аҳвопи ва бошқарув сифатини аниқлаш	Давлат лойиҳаларида фойдаланувчилардан тушадиган тўловлар ҳисобига харажатлар қопланишини баҳолаш
Лойиҳа таҳлили қайси позисиядан туриб амалга оширилади	Лойиҳа позисиясидан туриб	Ҳукумат, лойиҳадан фойдаланувчилар ва ундан манфаат кўрувчилар позисиясидан туриб	Лойиҳани эксплуатасия қилувчи ташкилот позисиясидан туриб	Ҳукумат, лойиҳадан фойдаланувчилар, ундан манфаат кўрувчилар ҳамда лойиҳани бошқариш позисиясидан туриб
Фойдаланиладиган молиявий ҳисоботлар тизими	Дисконтланган пул тушумлари ва чиқимлари оқими ҳисоботи	Молиявий режа	Фойда ва зарарлар ҳисоботи, Пул маблағлари тушумлари ва чиқимлари оқими ҳисоботи, баланс ҳисоботи.	Харажатларни қоплаш кўрсаткичлари, тўлов ҳажми ёки фойдаланувчилардан олинадиган солиқ ҳажми
Мезонлар	Ички фойда меъёри, соф келтирилган қиймат	Қарзларни ва улар бўйича фоизларни тўлаш учун қилинган харажатларни қоплаш даражаси.	Самарадорлик ме`ёри, молиявий кўрсаткичлар	Тўлов ҳажми ва таркиби
Қайси объектга нисбатан қўлланилади	Хусусий сектордаги лойиҳаларга, давлат секторидаги тижорат лойиҳаларига нисбатан	Ҳамма лойиҳаларга нисбатан	Фирмаларга ва давлат лойиҳаларига нисбатан	Давлат секторидаги таълим, соғлиқни сақлаш, сув таъминоти, транспорт каби хизмат кўрсатишга йўналтирилган лойиҳаларга нисбатан

Молиявий таҳлилнинг санаб ўтилган турлари қайси вазифаларга эга бўлиши, лойиҳанинг молиявий жиҳатдан мақсадга мувофиқлиги у қайси нуқтаи назардан туриб кўриб чиқилаётганлигига боғлиқ.
Буни 1- жадвалдан кўрамиз. Молиявий таҳлилнинг ҳар хил турлари лойиҳанинг мақсадга мувофиқлигини, ресурслардан фойдаланиш самарадорлигини, лойиҳа иштирокчилари учун рағбатларни, молиявий режаларнинг асосланганлигини, молиявий бошқарувнинг лаёқатлилиги даражасини ҳамда лойиҳани амалга ошириш натижасида кутилаётган фойда даражасини баҳолаш учун қўлланилади.
У ёки бу турдаги таҳлилни ўтказиш зарурати лойиҳанинг мураккаблиги даражасига, унинг хусусий сектордаги ёки давлат лойиҳаси эканлилигига ҳамда иқтисодиётнинг қайси тармоғига тааллуқлигига боғлиқ.
Молиявий таҳлилда даромад ва харажатларни ҳисоблашда:

• 
  фақат алоҳида бозор баҳолари қўлланилади;
  
• 
  капитал харажатлар лойиҳанинг бутун хизмат даврига тақсимлаб чиқилади (амортизасия);
  
• 
  солиқлар ва турли гуруҳлар ўртасидаги бир томонлама тўловлар ҳисобга олинади;
  
• 
  хусусий дисконт ставкаси қўлланилади.