|
2. Ilm iy-texnika taraqqiyotining sement sanoatidagi
sam aradorligi
M am lak atim iz qurilish m ateriallari sanoati zam o n aviy asbob-
uskuna, ilg‘ or texn ologiya v a ishlab chiqarishning potok-kon veyer
u su llari, avtom atlashtirishnin g zam o n aviy vositalaridan fo yd a-
lanishga asoslangan, yuqori darajada rivojlangan sanoat tarm og‘ iga
aylanm oqda. N atijad a qurilish m ateriallari sanoatining hozirda bir
q an ch a m uhim tarm oqlari, y a ’ ni sem ent, y ig ‘m a tem ir-beton,
asbosem ent ishlab chiqarish vujudga keldi.
E n g keng tarqalgan qurilish m ateriallaridan biri — sem ent
qurilish «noni»dir. Y u q o rid a qayd qilib o 'tilgan m urakkab vazifa
— sem ent sanoatini texn ik jihatdan qayta qurollantirish va shu
y o ‘l bilan texnologik jarayonlam in g yuqori sam aradorligiga erishish,
bu sohan in g ja d a llik bilan rivojlanishiga olib keladi.
Ushbu tarm oqning texnikaviy bazasini quyidagi m uhim om illar
b o ‘ yich a yanad a rivojlantirish m um kin:
1. Y a n g i va yan ad a unum li pechlar, tegirm onlar, shuningdek,
b osh qa turdagi asb ob -usku n alar (agregatlar, m ashina, m exanizm
v a apparatlar)ni jo riy etish va o'zlashtirish.
2. A sbob-usku nalarni m odem izatsiyalash.
3. M avju d texn ologik ja ra yo n lam i takom illashtirish va yangi
texn ologik jarayo n larn i jo r iy qilish.
4. Ishlab chiqarishdagi o g ‘ ir va serm ehnat ishlarni m exanizat-
siyalashtirish ham da kom pleks avtom atlashtirish.
5. Ilm iy tadqiqotlar natijalarini ishlab chiqarish am aliyotiga
tatbiq etish.
6
. M ateriallar va yo n ilg'ilarn in g yangi turlarini ishlatish, asosiy
ham d a yordam chi m ateriallar xom ashyosining sifatini yaxshilash.
Sem en t sanoati k orxon alarin in g texnik darajasini oshirishning
asosiy yo 'n alish larid an biri yan gi, ko‘ p q u w a tli asbob-usku nalar
yaratish va o ‘ zlashtirishdir. Shuni aytish kerakki, sem ent ishlab
chiqarish hajm i faqat yangi zavodlar qurish hisobiga em as, balki
klinker kuydiriladigan pechlar va m aydalash agregatlarining yangi
turlarini jo riy qilish bilan ham oshiriladi. H ozirgi vaqtda q o ‘ l-
lan ilayo tgan uzu n ligi 15 0 — 185 m , diam etri 4 — 5 m b o ‘ lgan
aylanuvchi pechlar o ‘ rniga yaqin vaqtlarda dunyoda eng yirik
pechlar — uzunligi 230 m v a diam etri 7 m b o ‘ lgan, soatiga 12 5
tonna yoki yiliga
1
m illion tonna klinker ishlab chiqarish q u w a tig a
e g a b o 'lg a n pechlar, shuningdek, diam etri 7 m, uzunligi 95 m va
siklon issiqlik alm ashtiruvchisi b o 'lgan pechlar q o 'llan ilad i. Y an gi
pechlar 15 0 metrli pechlarga nisbatan 5 m arta, 18 5 metrli pechlarga
nisbatan esa 1 ,7 m arta unum li. T onna q u w at hisobidagi solishtirma
kapital sarflar 4 0 — 15 % , k lin ker k uyd irish tan narxi 2 0 — 10 %
kam . M am lakatim izda N a vo iy shahridagi zavodda ikkita shunday
liniya mavjud.
Y u q o ri unum li asbob-uskunalar q o 'llash n in g katta iqtisod iy
sam ara berishiga O hangaron sem ent kom binatida ishga tushirilgan
7 kilom etr uzunlikdagi lentali transportyor yaqqol m isol b o ‘ ladi.
U m aydalash fabrikasidan ohaktosh yetkazib beradi. 0 ‘ n yillar
m ob aynid a bu tran sportyor nuasonsiz ishlam oqda. L en tan in g
tutashadigan qismlari uzilib qolsa, vulkanizatsiya usulida biriktiriladi.
0 ‘ n yillar m obaynida um u m iy uzunligi 140 00 m etrlik lentaning
700 m etri yoki 5 foizi alm ashtirildi. U ch sm enali ishda transpor-
tyorga 26 kishi xizm at qiladi. A vtom obil transportiga qaraganda
transportyorda tashilganda xom ashyon in g tannarxi ancha kam ay-
m oqda.
Texnika yutuqlarini joriy etishning yana bir yo ‘li asosiy texnologiya
asbob-uskunalarini m odernizatsiyalash b o 'yich a kom pleks ishlar
o lib b o rish d ir. M a sa la n , O h an garo n sem en t z a v o d id a pech
m uzlatkichlari va yu ritm alarin i o 'zlash tirish orqali aylanuvchi
p e ch la rd an fo y d a la n ish an ch a y a x sh ila n d i, n atijad a u lard an
fo y d a la n ish k o e ffits iy e n ti 1 — 1 ,5 % o rtd i. B e k o b o d se m e n t
kom binatida aylanuvchi pech qayta ta’m irlandi (diametri 3 metrdan
3,6 metrgacha kattalashtirildi). N atijada m ehnat unum dorligi ortdi.
H ozirgi kunda boshqa pechlar ham qayta ta ’ m irlanm oqda.
1 - va 2 -jad va lla rd a k o ‘ rinib turibd iki, 3 ,6 x 3 ,3 x 3 ,6 x 1 5 0 m
o ‘ lcham li pechlarda qayta ta ’ m irlash ishlarini olib borish, ularni
17 0 m etrga qadar uzaytirish, diam etrini esa 4 ,6 —5 m etrgacha
k e n g a y tirish , ta k o m illa sh g a n k lin k e r s o v itg ic h la r o ‘ rn atish
pechlarning sam aradorligini oshiradi. B u n d an tashqari, pechlar
y a n a d a ta k o m illa sh g a n ta y a n c h q u rilm a k o n stru k siy a la rg a ,
kuyd irish ja ra y o n la rin i avto m atik rostlash tizim in i, p ech n in g
holatini v a korpus qizishini kuzatuvchi apparatlarga ega b o 'lish i
kerak.
1-jadval.
Do'stlaringiz bilan baham: |
