|
2010 y-
|
2015 y-
|
2016 y-
|
2017 y-
|
2018 y-
|
2018/2010 yy- o‘zg.,%
|
Bioenergiya
|
0,074
|
0,073
|
0,071
|
0,071
|
0,061
|
-17,5
|
Geotermai energiya
|
0,048
|
0,059
|
0,068
|
0,073
|
0,072
|
+50,0
|
Gidroenergiya
|
0,041
|
0,041
|
0,053
|
0,055
|
0,085
|
+ 107,3
|
Quyosh (fotoelektrik)
|
0,370
|
0,133
|
0,119
|
0,097
|
0,085
|
-77,0
|
Quyosh (konsentratsiya)
|
0,341
|
0,248
|
0,286
|
0,250
|
0,186
|
-45,5
|
Shamol (suv ichida)
|
0,159
|
0,169
|
0,132
|
0,127
|
0,126
|
-20,8
|
Shamol (qirg'oq bo'yida)
|
0,084
|
0,067
|
0,065
|
0,064
|
0,055
|
-34,5
|
Shamol va quyosh texnologiyalarining LCOE ko'rsatkichi texnologiyalar turlari bo’yicha 1 MVt-soat uchun 30-60 dollami tashkil etmoqda. Ushbu ko'rsatkich qazib chiqariladigan tabiiy gaz yordamida olinadigan eng arzón elektroenergiyaga (1 MVt-soat uchun 42-78 dolí.) nisbatan ham past hisobianadi. Xitoy, AQSh, Germaniya, Hindiston, Ispaniya, Fransiya, Braziliya, Buyuk Britaniya va Kanadada yerga o'matilgan shamol generatorlari yordamida olinadigan elektroenergiyaga sarflanadigan xarajatlar an'anaviy manbalarga sarfalanadigan xarajatlarga tenglashdi. Yirik quyosh elektrostansiyalarida esa LCOE ko‘rsatkichi 1 MVt-soat uchun 43-53 dollami tashkil etmoqda. Ushbu uskunalar bo‘yicha ham Xitoy. Germaniya, AQSh, Itaüya. Hindiston va Buyuk Britaniya an’anaviy manbalar bo‘yicha narx paritetiga erishdilar.
Jahon bo’yicha tiklanadigan energiya quvvatlaridan foydalanish koeffisienti muqobil energiya olish texnologiyalariga bog‘liq holda o'zgarib bormoqda. Jumladan, 2010-2019 yillarda quyosh energiyasidan isitish va sovutishda foydalanish bilan bog’liq texnologiyalardan foydalanish koeffisienti 15,5%ga yaxshilangan (5.3.2-jadval).
jadval
Tiklanadigan energiya quvvatlaridan foydalanish koeffisientining o‘zgarishi, foiz hisobida144
|
2010 y-
|
2015
У-
|
2016 У-
|
2017 У-
|
2018
У-
|
2019/2010 yy. o'zg., p.p.
|
Bioenergiya
|
71,7
|
75,1
|
67,1
|
85,7
|
77,6
|
+5,9
|
Geotermal energiya
|
86,9
|
88,9
|
84,8
|
80,9
|
83,9
|
-3,0
|
Gidroenergiya
|
43,9
|
50,6
|
50,2
|
47,8
|
46,8
|
+2,9
|
Quyosh (fotogalvanik)
|
14.0
|
17,0
|
17,0
|
18,0
|
18.0
|
+4,0
|
Quyosh (konsentrasiya)
|
30,0
|
40,5
|
36,2
|
38,6
|
45,2.
|
+15,5
|
Shamol (dengizda)
|
37,9
|
39,1
|
38,9
|
46,5
|
42,5
|
+4,6
|
Shamol (qirgfoq bo‘yida)
|
27,0
|
29,0
|
31,0
|
32,0
|
34,0
|
+7,0
1
|
Tiklanadigan energiya quvvatlarini o‘matishning umumiy xarajatlari geotermal va gidroenergiya texnologiyalaridan tashqari boshqa barcha texnologiyalar bo'yicha arzonlashib bormoqda. 2010-2018 yillarda I kVt- soat quyosh (fotogalvanik) energiyasi ishlab chiqarish texnologiyasini o‘matishning umumiy xarajatlari 4621 dollardan 1210 dollargacha arzonlashgan (5.3.3-jadval).
jadval
Tiklanadigan energiya qnwatlarini o‘rnatishning umumiy xarajatlari, doll. / kVt-soat,4s
|
2010 У-
|
2015 У-
|
2016 У-
|
2017 У-
|
2018 У-
|
2018/2010
|
Bioenergiya
|
2555
|
2557
|
2137
|
2847
|
2105
|
-17,6
|
Geotermal energiya
|
2543
|
3435
|
3607
|
3761
|
3976
|
+56,4
|
Gidroenergiya
|
1232
|
1465
|
1753
|
1768
|
1492
|
+57,6
|
Quyosh (fotogalvanik)
|
4621
|
1825
|
1609
|
1389
|
1210
|
-73,8
|
Quyosh (konsentrasiya)
|
8829
|
7232
|
7602
|
7196
|
5204
|
-41,1
|
Shamol (dengizda)
|
4572
|
5086
|
3764
|
4642
|
4353
|
-4,8
|
Shamol (qirgfoq bo‘yida)
|
1915
|
1612
|
1611
|
1601
|
1499
|
-21,7
|
“4 O'sba manba.
14S h*tm://www.irein-ant/St»tisticü/VKW-Data-bv-Tonic.'G.>3ts/Gkibal-Treiids tna’lumotlan asosida tuzilgan
Tejamkor va ishonchli energiya tizimlari integratsiyasL Elektroenergiya olishda shamol va quyosh uskunalaridan foydalanishda duch kelish mumkin bo‘igan to‘siqlardan biri ularda elektroenergiya ishlab chiqarishda barqarorlikning mavjud emasligi hisoblanadi. XXI asr boshlarida ushbu sohada vaziyat o'zgarmoqda. Tiklanadigan energiya manbalarini energiya tizimi tarmoqlariga integratsiyalash ushbu muammoning yechimi sifatida qaralinoqda. Shamol va quyosh eneretikasini aralash qo'llash elektroenergiya narxini pasaytirishning muhim omiliga aylanib borayotir. Quyosh uskunalari elektroenergiya narxini kunduz kunlari pasaytirish imkonini bersa, shamol generatorlari narxning kechki paytlarda narxini arzonlashtirish imkonini yaratmoqda. AQShning shamol va quyosh energiyasi bozorida yetakchi mavqeyga ega 15 shtatida elektroenergiya narxi mamlakatdagi o‘rtacba narxdan arzón hisoblanadi. Texas shtatida shamol energiyasini ishlab chiqarish hajmi oxirgi o‘n yil ichida 645%ga o‘sgan va shtat elektroenergiya tizimi mamlakatdagi eng ishonchli tizimlardan biriga aylandi. Germaniyada shamol va quyosh energiyasi yordamida olingan elektroenergiya narxi oxirgi o‘n yil ichida 2 martaga pasaygan. Daniyada esa shamol va quyosh energiyasi mamlakatda ishlab chiqarilayotgan jami energiyaning 53,0%ini tashkil etadi. Germaniya va Daniya energiya tizimi o‘zaro integratsiyalashgan va dunyodagi eng barqaror energiya tizimi hisoblanadi.
Muqobii energiya sohasida texnologik yechimlarning rivojlanishi. Sohada qo‘llanilayotgan innovatsiyalar energiya ishlab chiqarishni optimallashtirish va energiya olish uskunalarini ekspluatatsiya qilish (avtomatlashtirish, ilg'or ishlab chiqarish texnologiyalari)dan tortib qayta tiklanadigan energiyadan samarali foydalanishga ko'maklashuvchi (meteorologik prognozlash), muqobii energiya bozorlari samaradorligini oshirish (blokcheyn) va quyosh panellari, shamol trubinalari ishlab chiqarish uchug zarur materiallar (ilg‘or materiallar) texnologiyalargacha o‘zgarib turadi.
Zamonaviy materiallar va yangi texnologiyalar: perovskit va 3D- pechat shamol va quyosh energetikasini tubdan o'zgartirib yuborishi mumkin. Perovskit yordamida quyosh energiyasini olish texnologiyasi jadal sur’atlarda rivojlanib bormoqda. Ushbu texnologiya kashf etilganidan keyingi 10 yil ichida quyosh panellarining foydalilik koeffisientini keskin oshirish imkonini yaratdi. Ushbu koeffisientga kremniydan foydalanib erishish uchun 50 yildan ortiq vaqt zarur bo'lgan edi. 2018 yilning iyun oyida Buyuk Britaniya va Germaniyaga tegishli innovatsion kompaniya quyosh nurlarini elektroenergiyaga aylantirish bo'yicha yangi eng yuqori - 27,3%lik ko‘rsatkichga erishdilar.
Tiklanadigan energiyadan foydalanuvchi “aqlli” shaharlar. XXI asr boshlarida aholining katta qismi jadal sur’atlarda o’sib borayotgan shaharlarda istiqomat qiladi. Ushbu shaharlaming ma’muriyati shabar infratuzilmasini boshqarishda turli kuzatuv qurilnialari va ma’lumotlami tahlil qilish tizimlaridan, ya’ni “aqlli shahar” konsepsiyasidan foydalanishga harakat qilishadi.
Jahon amaliyotida “aqlli shahar”lar atnalga oshirilayotgan loyihalar va qo‘llanilayotgan texnologiyalarga bog‘liq holda uch avlodga ajratiladi (5.3.4-jadval).
jadval
“Aqlli shaharlar”ning avlodlari137
|
Avlod
|
Tavsifi
|
Asosiy belgilari
|
Smart Sity 1.0
|
Texnologik rivojlangan
|
Shaharlarda barqarorlikni ta'minlash va boshqaruv samardorligini oshirish maqsadida texnoiogiyalami qo‘llash;
Infratuzilmaning elektrlashtirilganligi. yopiq IT- texnologiyaiaming joriy etilganligi, yarim avtomatik infratuzilmaning shakllanganligi: Energetika sohasida: elektroenergiyani boshqarish tizimlari.
|
Smart Sity 2.0
|
Yuqori texnologik boshqaruvga ega
|
Hayot sifatini oshirish va sog'liqni saqlash, transport, atrof muhit sohaiarida muammolami hal ctish maqsadida texnoiogiyalami qo’llash;
IT, 3G/4G texnoiogiyalami joriy etish hisobidan Smart Sity ning birlamchi raqamli infratuzilmasini shakllantirish, keng polosali va mobil Intcmetdan foydalanish imkoniyatining mavjudligi;
Energetika sohasida: elektroenergiyani taqsimlash va boshqaruvning “aqlli” tizimlari (Smart Gird, Micro Gird, Advanced Metering Infrastructure).
|
Smart Sity 3.0
|
Yuqori darajada inteilektual Integra tsiyalashgan
|
Ijtimoiy intcgratsiya va tadbirkorlikni rivojlantirishni rag'batlantiruvchi texnologiyalar birlashmasi. Real vaqt rejimida infratuzilma sohaiarida ma’lumotlami yig’ish. tahlil etish va jarayonlami boshqarish uchun to'liq integratsiyalashgan inteilektual infratuzilmani shakllantirish;
iqtisodiyot sektorlarining raqamli transformasiy alashuv i;
Energetika sohasida: elektroenergiyani taqsimlash va boshqarish tizimlarini birlashtirish (Connected Smart Gird Systems), faol iste’molchi, tiklanadigan energiya manbalari.
|
Texnologik jihatdan rivojlangan "aqlli” shaharlarda esa aholining hayot sifatini oshirish va barqaror rivojlanishni ta’miniash ma’muriy boshqarishning markazida turadi. Ushbu maqsadga erishishda quyosh- shamol energetikasi muhim ahamiyat kasb etmoqda. Chunki “yashil energetika’’ atrof muhitni ifloslantirish, issiqxona gazlari emissiyasini qisqartirish va energiya tizimlari barqarorligini ta’minlash imkoniyatini yanada oshiradi. Dunyoning ayrim yirik shaharlarida tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanish darajasi 30%dan oshadi (5.3.5-jadval).
jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
