«Mintakaviy iktisodiyot va buxgalteriya xisobi» kafedrasi «Yashil iqtisodiyot» fanidan

5.2.1-rasm. Jahonda tiklanadigan energiyadan foydalanish ko‘rsatkichlari¹³⁴
REN2J ma'lumotlariga ko'ra, 2008-2018 yillarda jahon pirovard energiya iste’molida qazilma yoqilg'i ulushi 78,0%dan 79,9%ga ortgan, atom energiyasi 2,8%dan 2,2%ga, tiklanadigan energiya manbalari ulushi esa 19>2%dan 17,9%ga qadar qisqargan. Tiklanadigan energiya manbalari tarkibida an’anaviy bioyoqilg'i ulushi 13,0%dan 6,9%ga qadar qisqargani holda zamonaviy tiklanadigan energiya manbalari ulushi 6,2%dan 1 l,0%gacha o‘sgan. 2018 yilda pirovard energiya iste’moli tarkibida zamonaviy tiklanadigan energiya iste’moli ulushi 11 %ni tashkil etib, shundan 2,1 %i elektroenergiya, 3,6%i gidroenergetika, 4,3%i issiqlik va 1,0%i transport energiyasidan iborat bo’lgan (5.2.2-rasm)

2. 
   rasm. Jahonda pirovard energiya iste’moli tarkibida tiklanadigan energiya iste’molining o‘zgarishi
   

“Yasliil energetika” dunyoning barcha mintaqalarida jadal sur’atlarda rivojlanib bormoqda. Jumladan, 17 ta mamlakatda quyosh va shamoldan olinayotgan energiya quwati (gidroenergetikadan tashqari) 10 GVt dan, 45 ta mamlakatda esa 1 GVt. dan oshadi. Agar gidroenergetikani ham hisobga oladigan bo’lsak, unda 90 dan ortiq mamlakatda 1 GVt, 30 ta mamlakatda esa 10 GVt. dan ortiq tiklanadigan quvvailar mavjud. Afrika va Osiyoning rivojlanayotgan mamlakatlarida 150 mln. kishi quyosh energiyasidan foydalanish imkoniyatiga ega bo'lishdi¹³⁵.
Jahonda 2008-2019 yillarda “yashil energetika”ni rivojlantirish uchun sarflangan investitsiyalar miqdori 2,3 martaga oshgan. Elektr energij asini ishlab chiqarish sohasida o'matilgan “Yashil energiya” quwatlari 2,3, shamol turbinalari quwati 5.4, quyosh stansiyalari quwati 39,2, quyosh energiyasi yordamida isitish quvvatlari esa 3,2 baravarga o‘sgan. Transport uchun etalon yoqilg‘isi ishlab chiqarish hajmi 1,7, biodizel yoqilg¹ isi miqdori esa 3,9 martaga oshgan. Dunyoda “yashil energetika”sohasini rivojlantirishga harakat qilayotgan mamlakatlar soni oshib bormoqda Jumladan, 2008-2019 yillarda ushbu mamlakatlar soni 79 tadan 172 taga qadar ortib, elektroenergiya ishlab chiqarishda to'liq muqobil energiyadan foydalanish maqsadiga ega mamlakatlar soni esa 61 nafarga yetdi (5.2.1-jadval).

1. 
   jadval
   

“Yashil energetika”ning rivojlanish ko‘rsatkichlari”⁸

	2008 y.	2018 y.	2019 y.
Investitsiyalar, mlrd. doll.	130	296	301,7
Elektroenergetika
O‘matilgan quvvatlar GVt	1140	2387	2588
Gidroelektroenergiya GVt	885	1135	1150
Shamol energiyasi GVt	121	591	651
Quyosh energiyasi GVt	16	512	627
Isitish tizimi
Quyosh energiyasi yordamida suv isitish GVt	130	384	421
Transport
Etalon ishlab chiqarish, mlrd. litr	67	111	114
Biodizel ishlab chiqarish, mlrd. litr	12	41	47
Tiklanadigan energiya sohasida siyosat
“Yashil energetika” sohasini rivojlantirish maqsadlariga ega mamlakatlar soni	79	169	172
100 foiz tiklanadigan elektroenergiya ishlab chiqarish maqsadiga ega mamlakatlar	...	57	61

Enerdata ina’lumotlari ko'rsatishicha, 2019 yilda Norvegiya, Braziliya, Yangi Zelandiya kabi mamlakatlarda elektroenergiya ishlab chiqarishda muqobil energiya manbalarining ulushi 80%dan yuqori bo'lgan (5.2.5-rasm). Germaniya, Portugal iya, Ispaniya, Yangi Zelandiya, Buyuk Britaniyada quyosh va shamol stansiyalari yordamida ishlab chiqarilgan elektroenergiya ulushi jami elektroenergiya miqdorining 20%idan oshib ketgan (5.2.6-rasm).

5. 
   rasm. Elektroenergiya ishlab
   chiqarishda muqobil energiya
   ulushi, 2019 y¹⁴⁰.
   

6. 
   rasm. Elektroenergiya
   ishlab chiqarishda shamol va
   quyosh stansiyalarining ulushi.
   2019 y¹⁴¹.
   

Ayrim hisob-kitoblarga ko‘ra 2050 yilga borib qazilma yoqilg'i davri tugab, muqobil jahcn elektroenergiyasining 50%i shamol va quyosh energiyasi hisobidan ishlab chiqariladi. IRENA agentligi mutaxassislari 2050 yilga qadar pirovard energiya iste’rnolida muqobil energiya ulushi mo‘’tadil senariyda 25,0%ga, jadal senariy bo‘yicha 86,%ga yetishi, elektromobillar soni esa bir millairdan donadan oshib ketishini bashorat qilishmoqda (5.2.2-jadval).