"mineral o’G’itlar texnologiyasi"

Mavzu: Qo’sh superfosfat ishlab chiqarish moddiy hisoblari .

Masala 1. Kamerali usulda qo’shsuperfosfat balansini tuzing .

Dastlabki malumotlar:
bug’latilgan kislota (54% P₂O₅); 1000 kg maxsulotga 366,7 kg fosforli kislota ishlatiladi (P₂O₅ ga nisbatan); 349,1 kg apatit konsentrati va unga 3 kg (95%li CaCO₃) qo’shiladi;
fosfor tarkibi fosfor kislotasida 0,3%ga teng; apatit kislotasida 3%; ftorni gaz fazasiga chiqarilib yuborilishi unumiy miqdordan 15%ni tashkil qiladi;
kamerli jarayonda 2 kg suv bug’I ajralib chiqadi; superfosfat qayta ishlangunga qadar 100 kg apatitda 1,5 kg H₂O ajralib chiqadi;
apatit parchalanish darajasi 80%.
Maxsulotni 95%li CaCO₃ yordamida erkin P₂O₅ 1% tarkibgacha neytrallanadi; oxakni ishlatish darajasi 70%.
Xisobni 100 kg apatit konsentratga mo’ljallab chiqaramiz.
Yechish.
Materiallar kelishi .
100 kg apatit konsentratsiyaga fosfor kislotasi ishlatiladi, kg:
100%li (100*336,7)/349,1=105,04 _{ } 105
54%li 105,04/0,54=194,52
Dastlabki kislota ftorni o’z tarkibiga oladi: 194,2*0,003=0,58 kg,
Pultdagi ftorni umumiy tarkibi: 0,58+3=3,58 kg
Hamma reagentlar almashtirgichga kiradi (fosfor kislotasi, apatit va oxak):
194,52+100+3,0=297,52 kg
Materiallar sarfi.
Aralashtirish vaqtida gazlar miqdori va suv bug’iajralib chiqadi, kg:
Hamma uglerod(VI) oksidi miqdorida (3*0,95*44)/100=1,25
Shuningdek 15% ftorni hisobga olgan xolda, ya’ni 3,58*0,15=0,54
(Qayta ishlaganda SiF₄ga bu 0,54(104/76)=0,74)
Suv bug’ini (2) xosil qiladi.
Ajralib chiqayotgan gazlar va bug’larning umumiy miqdori:
1,25+0,74+2=3,99 kg _{ } 4,0 kg
Shunday qilib, aralashtirgichdan pulpa kamerasiga kiradi:
297,52-3,99 kg=293,53 kg
Superfosfatni yuklash va tashish vaqtida suv bug’i miqdori qo’shimcha 1,5 kg ajralishi kuzatiladi. Bundan maxsulotni qayta ishlagunga qadar omborda:
293,53-1,5=293,03 kg_{ }292 kg
Hosil bo’lgan maxsulot quyidagi sifat ko’rsatgichlariga ega:
P₂O_{5 um  } *100=49,47%
80% xom ashyo parchalanish darajasida P₂O₅ning maxsulotga o’zlashish massaviy tarkibi quyidagicha:
39,4*0,8+105,04=136,56 kg
P₂O_{5 o’z  } *100=46,77%
80 kg apatitni parchalash uchun fosfor kislotasi P₂O₅ ko’rinishida sarflangan:
(80*3,5*142)/504=78,89 kg
P₂O₅ ning erkin holda qolishi:
105,04-78,89=26,15 kg
P₂O_{5 erkin} ning maxsulotdagi miqdori:
( 26,15/292)*100=8,96
Qo’shsuperfosfat hosil qilish reaksiyasiga sarf qilingan suv miqdori:
(80*5*18)/504=14,29 kg
54%li kislota quyidagicha H₃PO₄ va H₂O tutadi %:
(2*98*54)/142=74,54
100-74,54=25,46
Kislota bilan suvlar kirishadi:194,52*0,2546 = 49,52 kg
Maxsulotdagi gigroskopik namlikning miqdori
(49,52-14,29-2-1,5/292)*100=10,87%
Bu yerda 2 va 15- reagentlar aralashtirish jarayonida suv bug’ini ajralib chiqish miqdori:
Kristalisatsion suvni hisobga olgan holda maxsulotdagi umumiy namlik:
(49,52-2-1,5/292)*100=15,76%
Mahsulotdagi ftor miqdori:
(3,58-0,54/292)*100=1,04%
Neytrallangan mahsulot olish moddiy balansini tuzamiz: