Миллий иктисодёт ҳажми, таркиби ва динамикасини ўлчаш. (2 соат)

«Соф экспорт» счети мамлакат иқтисодиётининг ташқи дунё билан алоқалари тўғрисида тушунча беради. Кейинги 10 йилликларда бу алоқалар дунё миқёсида кенгайиб бормоқда. Масалан, АҚШ 1960 йилда экспорт ЯММнинг 6% миқдорига, импорт 5% ига баробар бўлган бўлса, 1990 йилда эса экспорт 12 %, импорт 13% ташкил этди.

Ташқи тўлов билан боғлиқ операцияларнинг шакллари

Ташқи тўлов билан боғлиқ операциялар фақат товарлар экспорти – импорт операцияларини ўз ичига олмайди. Ундан ташқари, қисқа ва узоқ муддатли қарзга товарлар экспорт – импорти, реал ва молиявий активларни сотиб олиш билан боғлиқ операциялар (кўчмас мулк ёки қимматбаҳо қоғозларни сотиб олиш), ҳар хил давлатларнинг ҳукуматлари, хусусий шахслар маблағларни халқаро кўчиришлари (гуманитар ёрдам, чет элга кўчиб кетишларига пенсия бериш, қолоқ мамлакатларга ёрдам), марказий банк, ҳукумат органлари официал резервларни ташкил этиш учун пул кўчиришларни ўз ичига олади.

Жорий счет ва капитал маблағлар ҳаракати счети

Назарий жиҳатдан жорий счет ва капитал маблағлар ҳаракати счет миқдоридан бир-бирига тенг бўлиши керак, бири мусбат бўлса, иккинчиси манфий бўлиши керак. Халқаро ҳисобларда фойдаланилган ҳар бир сўм албатта ўз манбаига эга бўлиши керак, шунинг учун тушган ҳар бир сўм (+) ва унинг ишлатилиши (-) умуман олганда нолга тенг бўлиши керак.

Номинал ЯИМ
ЯИМ жорий даврдаги нархларда ўлчанади
Реал ЯИМ ЯИМ базис даврдаги нархларда ўлчанади
ЯИМ дефлятори - мамлакат миқёсида барча ишлаб чиқарилган товар ва хизматлар ўртача нархининг базис даврга нисбатан ўзгариш динамикасини ифодаловчи индексдир.
ЯИМ дефлятор кўрсаткичидан фойдаланиб, ўзаро боғлиқликка асосланиб номинал ЯИМ ёки реал ЯИМни аниқлаш мумкин.
Реал ЯИМнинг аҳамиятли жиҳати унда кўрсаткичлар пул кўринишида эмас, балки ишлаб чиқарилган товарлар ва хизматлар олдинги йилга нисбатан қанча фоизга ўзгарганлигини аниқлаш мумкин.
ЯИМ дефлятори
Ялпи ички маҳсулот (ЯИМ)
(1+v) ≈ (1+g)*(1+p)
v – номинал ЯИМнинг % да ўзгариши
g – реал ЯИМнинг % да ўзгариши
p – ЯИМ дефляторининг % да ўзгариши