Микрои=тисодий статистиканинг объекти, услуби ва вазифалари

11.3. Mustaqil ishlash uchun masalalar
1-masala. «O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ ikki oylik bajargan ishi bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Ko‘rsatkich	Avgust	Sentyabr
Tashishdan tushgan daromadlar, ming so‘m	20000	21930
Tashish bo‘yicha xarajatlar, ming so‘m	16000	16340
Yukaylanma, mln tn-km	12	13,4

Sentyabr oyidagi foydaning quyidagi mutlaq o‘zgarishini avgust oyiga nisbatan aniqlang: a) umumiy; b) transport ishi xajmi, tashish tannarxi va o‘rtacha daromadlilik stavkasi hisobiga.
2-masala. «O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ ishlab chiqarish natijalari to‘g‘risida quyidagi ma’lumotlar berilgan, ming so‘m:

Ko‘rsatkich	II chorak	III chorak
Bajarilgan tashishlar uchun daromad summasi	155520	215100
Bajarilgan tashishlar uchun xarajatlar summasi, shu jumladan:	129600	165400
-ish haqi va yagona ijtimoiy to‘lov - moddiy xarajatlar - amortizatsiya - boshqa xarajatlar	32410 38710 7140 51340	43100 55900 18860 47540

Quyidagi ko‘rsatkchilarning mutloq va nisbiy (%) o‘zgarishini aniqlang:
a) bir so‘mlik daromadga to‘g‘ri keladigan xarajatlarini;
b) tashishlarning to‘lov sig‘imini;
v) tashishlarning materialsig‘imini;
g) tashishlarning amortizatsiya sig‘imini;
d) tashishlarning xizmatlar sig‘imini
Hisoblangan natijalarni tahlil qiling va xulosa chiqaring.
3-masala. Avtotransport korxonasi ikki yil mobaynida bajargan ishi quyidagi jadvalda ma’lumotlar berilgan:

Ko‘rsatkich	O‘tgan yil	Hiosbot yil
Foyda,ming so‘m. Asosiy kapitalning o‘rtachayillik qiymati ming so‘m . Meyorlangan aylanma mablag‘larning o‘rtachayillik qiymati, ming so‘m .	2864,4 8550 630	2985,6 9300 540

Korxonaning rentabellik ko‘rsatkichlari o‘zgarishini (mutlaq va nisbiy %) aniqlang:

a) umumiy;
b) foyda hajmi o‘zgarish hisobiga;
v) ishlab chiqarish fondlari o‘zgarishi hisobiga.
4-masala. Temir yo‘l boshqarmasi hisobotiga ko‘ra o‘tgan yilga nisbatan tashish xarajatlari 1250 ming so‘mga yoki 4% ga ko‘paygan. Umumiy yalpi tushumi 42250 ming so‘mni tashkil etdi. Tashish rentabellik darajasi o‘tgan yilga nisbatan 5 so‘mga ortgan. O‘tgan yilga nisbatan foydaning umumiy o‘zgarishini (ming so‘mda), shu jumladan tashish xarajatlar va rentabellik o‘zgarishi hisobiga aniqlang.
5-masala. Temir yo‘l boshqarmasi bashoratiga ko‘ra bajarilgan tashishlar bo‘yicha foyda 15180 ming so‘m miqdorida rejalashtirilgan edi, haqiqatda esa 3820 ming so‘mga ortgan. Tariflar (o‘rtacha daromadlilik stavkasi) o‘zgarishi natijasida yalpi tushum 5000 ming so‘mga, tashishlar xajmi esa (tn-km hisobida) rejaga nisbatan 6% ga ko‘paydi. Foyda summasi o‘zgarishiga ta’sir qilgan tashishlarning haqiqiy va reja tannarhining farqini aniqlang.
6-masala. Temir yo‘l boshqarmasi hisobotida quyidagi ma’lumotlar berilgan, ming so‘m:

Ko‘rsatkich	Tasdiqlangan reja	Haqiqiy transport ishiga reja	Haqiqiy
1.Bajarilgan transport ishi bo‘yicha umumiy xarajatlar summasi. 2.Tashishdan olingan foyda	54400 13600	48000 14100	46000 13800

Transport ishi hajmi o‘zgarishi natijasidagi, foydaning haqiqiy summasini rejaga nisbatan o‘zgarishini aniqlang::
a) umumiy;
b) tariflar (o‘rtacha daromadlilik stavkasi), tashish tannarhi.
7-masala. MTUlar bo‘yicha yuklarni tashish rentabelligi to‘g‘risida quyidagi ma’lumotlar berilgan:

MTU	Tashish rentabelligi, %	Bajarilgan tashishlar bo‘yicha xarajatlarning umumiy summasi, mln so‘m
Buxoro	25,0	200
Toshkent	27,5	345
Kungrad	23,0	400

Temir yo‘l bo‘yicha umumiy rentabellik ko‘rsaktkichini hisoblang.


8–masala. Termez MTU bo‘yicha ikki oylik bajargan ishi bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Ko‘rsatkich	Yanvar	Fevral
Bajarilgan tashish ishlari uchun xarajatlar summasi, ming so‘m	36200	39600
Bajarilgan tashish ishlari uchun tushum summasi, ming so‘m	45250	50688

Aniqlash lozim:
a) fevral oyida yanvar oyiga nisbatan tashish rentabellik ko‘rsatkichining o‘zgarishini;
b) tashish rentabellik va xarajatlar ko‘rsatkichlari o‘zgarishi natijasidagi foyda summasining o‘zgarishini.


11.4. Nazorat savollari

1. Temir yo‘l transporti moliya statistikasinig predmeti nimadan iborat?

2. Temir yo‘l transporti moliya statistikasinig asosiy vazifalari nimadan iborat?
3. Temir yo‘l transporti daromadlari asosiy qismini nimalar tashkil etadi?
4. Daromadlar tushish manb’asi bo‘yicha qaysi guruhlarga ajratiladi?
5. Kassa hujjatlari, tushumlarni hisobga oluvchi, qanday hujjat bo‘lib xizmat qiladi?
6. Boshqa (operatsion va realizatsiyadan tashqari) daromadlarga nimalar kiradi?
7. Favqulotdagi daromadlarga nimalar kiradi?
8. Tashish daromadlari qaysi turdagi ishlardan tushgan daromadlardan iborat?
9. Moliya sifat ko‘rsatkichlari, ularning nomi va zarurati nimadan iborat?
10.Umumxo‘jalik harajatlar qaysi ikki guruhga ajratiladi, ularning nomi va zarurati nimadan iborat?


11.5. Testlar
1. Temir yo‘l transporti moliya statistikasinig predmeti jarayon va qonuniyatlarni nima qilishdan iborat?
a) rasmiylashtirishdan;
b)* o‘rganishdan;
c) chizishdan;
d) yozishdan.
2. Daromad va harajatlar rejasi bajarilishini nazoart qilish
moliya statistikasinig asosiy nimalaridan birini tashkil etadi?
a) tarkibidan;
b)* vazifalaridan;
c) nizomidan;
d) bayonidan.
3. Yuk va yo‘lovchi tashish daromadlari temir yo‘l transporti daromadlarining qaysi qismini tashkil etadi?
a) minimal;
b)* asosiy;
c) qo‘shimcha;
d) ustama.
4. Tarif to‘lovlari, yuk, yo‘lovchi, bagaj va pochta tashish daromadlari umumiy daromadlar guruhining nimasini tashkil etadi?
a) tarifini;
b)* elementini;
c) jamini;
d) ayirmasini.
5. Kassa hujjatlari, tushumlarni nima qilish uchun zarur?
a) ta’riflash;
b)* hisobga olish;
c) ko‘paytirish;
d) ayirish.
6. Pul mablag‘laridan tashqari, sotish va asosiy vositalar va boshqa aktivlarni hisobdan chiqarish bilan bog‘liq tushumlar qaysi daromadlar tarkibiga kiradi?
a) yuk tashish:
b)* boshqa (operatsion va realizatsiyadan tashqari);
c) tannarh;
d) umumiy.