Микрои=тисодий статистиканинг объекти, услуби ва вазифалари

10.5. Mustaqil ishlash uchun masalalar


1-masala. Hisobot yilda Termez MTU ishchilarning soni bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:

oy	Ishchilarning o‘rtacha soni, kishi	oy	Ishchilarning o‘rtacha soni, kishi
Yanvar	1208	Iyul	1350
Fevral	1267	Avgust	1345
Mart	1308	Sentyabr	1368
Aprel	1300	Oktyabr	1382
May	1327	Noyabr	1400
Iyun	1340	Dekabr	1408

Har bir chorak, birinchi va ikkinchi yarim yillik uchun ishchilarning o‘rtacha sonini.aniqlang.
2-masala. Lokomotiv depo bo‘yicha sentyabr oyida ishchilar mehnati to‘g‘risida quyidagi ma’lumotlarga asoslanib Ishchilarning o‘rtacha sonini hisoblang:

Haqiqiy ishlagan vaqti, kishi-soat shundan meyordan yuqori	127155 2000
To‘liq kalendar vaqti fondidan foydalanish ulushi, %	65,0
Ish kuning haqiqiy davomiyligi, soat	7,5
Bekor turish vaqti	-

3-masala. “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ Buxoro MTUning yo‘l xujaligining ikkita korxonalari bo‘yicha ta’mir-yordamchi ishchilarning malakasi bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan :

Tarif razryadi	1 aprel xolati bo‘yicha, kishi
	PCh-5	PCh-7
2	15	10
3	35	28
4	20	35
5	10	18
6	5	4

Aniqlang: qaysi korxonada ta’mir-yordamchi ishchilarning malakasi yuqori
4-masala. “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ hisobot yil uchun quyidagi ma’lumotlar berilgan.

Ko‘rsatkich	MTU
	1		2		3
	reja	hisobot	reja	hisobot	reja	hisobot
Yukaylanama xajmi, mln tkm	1220,0	1268,8	1548,0	1548,0	1680,0	1713,6
Hodimlarning o‘rtacha soni, kishi	1260	1200	1800	1780	2100	2150
Shu jumladan tashishdagi ishchilar	1000	1105	1404	1460	1800	1806

Aniqlang har bir MTU bo‘yicha va kampaniya bo‘yicha ishlab chiqarish xodimlarning yetishmovligi va ortiqcha sonii.
5-masala. Temir yo‘lda ishchilarning mehnat unumdorligi to‘g‘risida quyidagi ma’lumotlar berilgan.

Yil	Yillik mehnat unumdorligi, ming. tn • km	Dinamikaviy zanjirli ko‘rsatkichlar
		Mutlaq qo‘shimcha o‘sish, ming. tn · km	O‘sish koeffitsienti	O‘sish sur’ati, %	Qo‘shimcha o‘sishning 1% mutlaq mohiyati, ming. tn · km
2010	2760,0	60,0
2011				2,1
2012			1,040
2013		42,3
2014			1,070
2015				1,8

Aniqlang:
a) jadvalda hisoblanmagan ma’lumotlarni 2010 — 2015 yy;
b) mehnat unumdorligining mutlaq va nisbiy qo‘shimcha o‘sishning qaysi davrida (2010 — 2012 yy. yoki 2013 — 2015 yy) yuqori bo‘lgan.
6-masala. Temir yo‘l kampaniya bo‘yicha ikki yil uchun quyidagi ma’lumotlar berilgan.

Ko‘rsatkich	O‘tgan yil	Hisobot yil
		reja	hisobot
Transport ishining umumiy xajmi, mln keltirilgan tn · km	6098,4	6402,0	6409,2
O‘rtacha ishchilar soni	2100	2200	2180

Aniqlang:
a) hisobot yilda mehnat unumdorligining rejalangan sur’atini;
b) hisobot yilda mehnat unumdorligining bajarish foizini;
v) o‘tgan yilga nisbatan mehnat unumdorligining haqiqiy o‘sishini;
g) rejaga nisbatan transport ishi xajmining o‘zgarishini (mutloq miqdorida) har bir omil ta’siri ostida.
7-masala. MTU bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Yil	2013	2014	2015
O‘tgan yilga nisbatan mehnat unumdorligining qo‘shimcha o‘sish sur’ati, %	3,2	3,6	4,1

Aniqlang 2015 yilda 2013 yilga nisbatan mehnat unumdorligining o‘zgarishini
8-masala. MTU bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Ko‘rsatkich	O‘tgan yil	Hisobot yil
Yukaylanma, mln tn · km Hodimlarning o‘rtacha ruyhatdagi soni	2009,0 820	2012,0 800

Aniqlang o‘rtacha ruyhatdagi hodimlar soni va ularning mehnat unumdorligi hisobiga yukaylanmaning o‘zgarishini (mutlaq va foizda).
9-masala. “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ hisobot yil uchun quyidagi ma’lumotlar berilgan.

MTU nomi	Hodimlarning o‘rtacha ruyhatdagi soni		Yukaylanma, mln t · km
	I choraq	II choraq	I choraq	II choraq
Buxoro MTU	2112	2176	1140,48	1218,56
Qarshi MTU	1792	1920	860,16	898,56
Toshkent MTU	2496	2200	1123,20	1105,92

Aniqlang:
a) har bir MTU bo‘yicha mehnat unumdorligining choraklik o‘zgarishini (v %);
b) temir yo‘l kompaniya bo‘yicha mehnat unumdorligi o‘zgarishini;
v) yukaylanmaning mutlaq o‘zgarishini xodimlar soni va ularning meo‘nat unumdorligi hisobiga.
10-masala. Temir yo‘lda ishchilarning mehnat unumdorligi to‘g‘risida quyidagi ma’lumotlar berilgan.

yil	Yillik mehnat unumdorligi, ming. tn · km	Dinamikaviy zanjirli ko‘rsatkichlar
		Mutlaq qo‘shimcha o‘sish, ming. tn · km	O‘sish koeffitsienti	O‘sish sur’ati, %		Qo‘shimcha o‘sishning 1%mutlaq mohiyati, ming. tn · km
2010	2360,0
2011			1,100
2012					7,1
2013	2850,0
2014		150,0
2015					9,9

Jadvalda hisoblanmagan 2010 — 2015 y. ma’lumotlarini aniqlang

10.6. Nazorat savollari

1. Mehnat statistikasining predmeti.

2. Mehnat statistikasining asosiy vazifalari.
3. Xodimlar soni ko‘rsatkichlari.
4. Ro‘yxatdagi xodimlar soni.
5. Xodimlar hisobiga oluvchi dastlabki xujjatlar.
6. Ro‘yxatdagi xodimlarning o‘rtacha soni.
7. Mehnat haqi fondi to‘g‘risidagi ma’lumot, uning ahamiyati va zarurati.
8. Xodimning o‘rtacha ish haqi to‘g‘risidagi ma’lumot, uning ahamiyati.
9. Ish haqi statistikasining asosiy ko‘rsatkichlari: mehnat haqi fondi va o‘rtacha ish haqi.
10. Mehnat unumdorligi darajasini hisoblash usullari.
11. Turli tarmoq va sohalarda mehnat unumdorligini hisoblash xususiyatlarini ko‘rsating?
12. Mehnat unumdorligi dinamikasini o‘rganish.
13. Temir yo‘l korxonalarida mehnat unumdorligi qanday aniqlanadi?
14. Temir yo‘l korxonalarida mehnat unumdorligiga qanday omillar ta’sir qiladi.
15. Temir yo‘l korxonalarida mehnat unumdorligini oshirish yo‘llari va rezervlarini ko‘rsating?
16. Mehnat talabchanligi ko‘rsatkichi qanday hisoblanadi?
17. Bozor iqtisodiyoti sharoitida mehnat unumdorligi oshirish xususiyatlarini bayon qiling?
18. Mehnat resursi nima?
19. Iqtisodiy faol aholiga kimlar kiritiladi?
20. Ishsiz va ishsizlik tushunchalarini izohlang?


10.7. Testlar

1. Ish vaqti fondidan foydalanish darajasi (kursatkichi) qanday aniklanadi?

A) ishlatilgan (sarflangan) vaqti urganilayotgan ish vaqti fondiga bulish yuli bilan
B) ish kunlarini ishlangan kunlarga bulish yuli bilan
V) umumiy ish vaqti fondidan jami foydalanmagan ish kundlarini ayirish yuli bilan
G) xar bir korxonani imkoniyati buyicha
2. Ish vaktini hisoblashda kullaniladigan asosiy ulchov birliklari:
A) kishi-kuni, kishi-oyi, kishi (odam) soatlari
B) mexnat kunlari va kishi (odam) soatlarda
V) faqat odam (kishi) kunlarda
G) faqat odam soatlarida
3. Ish xaqi (mexnat xaki) fonlarining asosiy turlari:
A) yillik, oylik va choraklik (kvartallik)ish xaqi fondlari
B) yillik, oyik va kunlik ish xaqi fondlari
V) soatlik, kunlik va oylik ish xaqi fondlari
G) asosiy va qo’shimcha ish xaqi fondlari
4. Ish xaqi va ishchilar soni berilganda, o’rtacha ish xaqini hisoblash uchun kaysi formuladan foydalanamiz?
A) o’rtacha arifmetik (tortilgan)
B) o’rtacha garmonik
V) o’rtacha arifmetik (oddiy)
G) o’rtacha xronolik
5 .Ish xaqi fondi va ishchilarning oylik ish xaqi berilgan bulsa o’rtacha ish xakini topish uchun kaysi formuladan foydalanamiz?

A) o’rtacha arifmetik

B) o’rtacha xronolik
V) o’rtacha garmonik (tortilgan)
G) o’rtacha xronolik (tortilgan)
6. Ishsizlik darajasi qanday aniqlanadi?
A) ishsizlar sonini mexnat resurslari soniga nisbati orqali
B) ishlayotganlar sonini ishlamayotganlar soniga bulish orqali
V) ishlayotganlar sonini iktisodiy faol axoliga nisbati orqali
G) ishlayotganlar soniga mexnat resurslari sonini kushish orqali
7. Mehnat resurslari deganda nima tushuniladi
A) aholining ishga (mehnatga) layoqatli qismining soni tushuniladi.
B) aholining ishga (mehnatga) layoqatsiz qismining soni tushuniladi.
V) xizmat ko‘rsatish qobiliyatiga ega bo‘lmagan insonlar tushuniladi.
G) ishlab chiqarish qobiliyatiga ega bo‘lmagan insonlar tushuniladi