www.ziyouz.com
kutubxonasi
121
— O‘sha yerda bo‘lishganda Hammoddan bizga xabar kelgan bo‘lardi, chunki u ikkalasini
qidirib, Rum mamlakatini kezib yuribdi. Har holda sabr qilishga to‘g‘ri keladi.
Zirg‘om shu alfozda iztirob chekib, bir necha kunni o‘tkazdi. Bir kuni Vardon shoshilib
kelib, Zirg‘omni yetaklab, bog‘chaning narigi tomoniga olib bordi-da, ipak ro‘molchaga
o‘ralgan bir narsani unga uzatdi. Zirg‘om ipak ro‘molchani olib, ichidan bir maktub oldi.
Maktub tepasidagi Hammodning ismiga ko‘zi tushdiyu, yuragi o‘ynab, davomini o‘qiy
boshladi. Maktub quyidagicha edi:
«Ammuriyya. Hammoddan. Somurro. Sohib — Zirg‘omga. Men senga xat yozolmadim,
kutaverib zerikib ham ketgandirsan. Shunday qilishga majbur edim. Qidirib, bir necha
oyni befoyda o‘tkazdim. Axiri, «Rum podshosi Tiyufil Zibatroga keladi», degan xabarni
eshitdim-da, yo‘qotgan narsamizni o‘sha yerdan toparman degan umid bilan unga
uchrashmoqchi bo‘ldim. Zibatro shahriga borib yetmasimdan, rumlar uni qo‘porib vayron
qilishdi, ayollar va yosh go‘daklarni asir olishdi. Keyin ular musulmonlarning Maltiyya va
boshqa istehkomlariga hujum qilib, u yerlardagi ayollarni ham asir olishdi. Asir olingan
musulmon erkaklarning esa ko‘zlarini o‘yib, burun va quloqlarini kesishdi, degan gaplarni
eshitdim. O‘sha kesilgan kishilardan ba’zisini o‘z ko‘zim bilan ko‘rdim. Qo‘lida quroli yoki
minadigan ulovi bo‘lmagan kishilardan bo‘lak hamma o‘z yurtini tashlab, rumlardan
qutulish uchun Shom va Jaziraga qochib ketdi. Bu ahvolni ko‘rgandan keyin Zibatroga
borishdan voz kechdim. Ammuriyyalik Notis degan katta pop Bobakning davrida Bazzga
borib, Jahonni ham ko‘rgani esimga tushib qoldi. Ehtimol, Jahon o‘sha Notisning oldiga
ketgandir, deb o‘yladim.
Shu mo‘ljalim to‘g‘ri bo‘lib chiqdi, Ammuriyyaga borgan vaqtida Jahon bilan Haylona
Bazzdan to‘g‘ri kelib, Bobakka yordam berish to‘g‘risida Rum podshosiga iltimos qilsa
deb, Notisga yo‘liqishganini eshitdim. Notis ularni o‘z qasriga tushirgan va iltimoslarini
ado etishga va’da bergan ekan. Bazz qo‘ldan ketib, Bobak o‘ldirildi, degan xabar
kelgandan keyin Jahon bilan Haylona Armanistondan butunlay umid uzib, Ammuriyyada
qolib ketishgan. Katta pop ularning har ikkalasini, xususan, Jahonni juda yaxshi ko‘rgan,
ularning o‘z qasridan tashqariga chiqishiga hech yo‘l qo‘ymagan. Jahon seni topishdan
umidi uzilgandan keyin, chin ko‘ngildan asirlikka rozi bo‘lgan bo‘lsa kerak. Sening hol-
ahvolingni va uchrashuv vaqtlaring yaqin qolganini Jahonga xabar qilib, bir sevintiraman
deb ko‘p urindimu, lekin ilojini topa olmadim. Chunki ular musulmonlardan o‘zlarini
qattiq ehtiyot qilishadi. Musulmonlarning birontasidan badgumon bo‘lishsa, ularni darrov
o‘ldirib, zibatroliklarga qilgandek, quloq-burnini kesishadi.
Jahon bilan Haylona hozir Ammuriyya katta popi Notisning qasrida qamalib yotibdi.
Ishim tezda o‘ngidan kelishini kutmasam ham, ularning har ikkisiga xabar yetakzish
ustida qo‘limdan kelgancha harakat qilaman.
Bilishimcha, rumlar islom mamlakatini yo‘qotishmoqchi, musulmonlar tezroq otni
qamchilab, oldinroq ularning mamlakatini zabt etishlari kerak, deb o‘ylayman. Ularning
eng mustahkam shahri Ammuriyyani olsak, uni fath qilish musulmon qo‘shinlari uchun
hech qiyin emas. Chunki shaharning paxsa qo‘rg‘onlari ancha zaif deb eshitaman.
Shu maktubni olganingdan keyin, do‘sting xalifani Ammuriyyani fath qilishga da’vat
etasan, degan umiddaman. Agar Ammuriyyaga yurish qilsalaringiz, sening o‘zing
qo‘ngan yeringni bilib olishim uchun o‘zaro belgimiz uzun ikki bo‘lak bayroq bo‘lsin.
Kelganing zamon ikkita uzun bayroqni tikka qadab qo‘yish esingdan chiqmasin.
Ko‘rishguncha xayr».
Xatni o‘qib bo‘lmasdan Zirg‘omning chakkasidan ter quyilib, g‘am-g‘ussasi ortib, qahr-
g‘azabi qaynab ketdi. Keyin u xatini Vardonga uzatdi. U ham o‘qib chiqib:
— Ishga tezroq kirishish lozim deb o‘ylayman. Men Ammuriyyaga jo‘nashim kerak, —
dedi.
Farg‘ona kelini (roman). Jo'rjiy Zaydon
Do'stlaringiz bilan baham: |