|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
75
ulardan ayrim misollar «Silsilat ul-orifin» va «Rashahot» kitoblarida Keltirilgan. Shayx Xovandi Tahur
risolalaridan yuqorida eslatilgan kitoblarda keltirilgan parcha-namunalar shundan guvohlik beradiki,
shayx Xovandi Tahur o’z risolalarida xojagon tariqatining nazariy va amaliy masalalaridan ham nasriy
va ham she’riy tarzda so’z yuritganlar. Bu risolalarni mutolaa qilgan Xoja Ahrori Vali mashhur
bobolarining tavhidni sharhlashga bag’ishlangan fikrlaridan ayrimlarini suhbatlari jarayonida o’z
aqidalarining to’g’riligini isbotlovchi dalil sifatida misol keltirar ekanlar. Jumladan: «Shayx Xovandi
Tahur o’z risolalarida shunday aytibdurlar, – deb davom etadilar Xoja Ahrori Vali, shariatda Tavhid
Haqni (Olloh taoloni – B.V.) bir demak va bir bilmakdir, tariqatda esa ko’ngilni Haq subhonahudan
boshqa narsalardan yakkalash demakdir».
Bu masalaga doir fikr davom ettirilib, Shayx Xovandi Tahur shunday deganlar:
«Tavhid tanni ibodatga tayyorlash uchun uni shahvatdan tozalashdir hamda ko’ngilni ibodatga
muvofiqlashtirish uchun uni har qanday xatarlardan qutqarishdir, chunki u (Olloh taolo – B.V.)
yagonadir. Bu masala tariqat fasllaridan bo’lib, bu aqida haqiqat ahli so’zlaridir. Shariatda asa tavhid
Xudoni bir bilmoqdir».
Xoja Ahrori Vali bobolarining bu fikrlarini keltirish bilan ularning tasavvufning zabardast
namoyandalari fikrlariga asoslanganligini isbotlash yoki, boshqacha qilib aytganda, Shayx Xovandi
Tahur aqidalarining shak-shubhasiz ekanligini dalillash maqsadida Xoja Abdulloh Ansoriyning «tavhid
faqat Haqni (Olloh taoloni – B.V.) yagona bilmoq emas, balki Haq bilan yagona bo’lmoq hamdir», –
degan fikrlarini Keltiradilar.
Shayx Xovandi Tahurning yana bir so’zlari shundaydir: «Dilbar jamolsiz bo’lmas, rahbar esa
kamolsiz». Bu hikmatning ikkinchi qismida so’z rahbar – murshid haqida borar ekan, har qanday kishi
ham murshid – rahbar bo’laVermasligi alohida uqtirilib, shu sohada kamolotga erishgan shaxsgina
rahbar – murshid bo’la olishi ta’kidlangan. Shunday ekan, har bir sohada, jumladan, tasavvufda ham
barcha masalalarni nihoyatda chuqur bilgan va muammolarni to’g’ri hal eta oladigan bo’lmoq
lozimligidan bahs yuritilganki, bu fikr hozirgi kunda ham o’z ahamiyatini saqlab Kelmoqda.
Shayx Xovandi Tahurning yuqorida Keltirilgan hikmatlarining birinchi qismi ham – «dilbar jamolsiz
bo’lmas» o’zining chuqur ma’nosi bilan diqqatga sazovordir. Agar uning zohiriy – majoziy ma’nosi «dil
eltguvchi, ko’ngillarni o’ziga band etguvchi jamolsiz – go’zalliksiz va maftun etuvchi jozibasiz
bo’lmas», degan ma’noni, ya’ni «go’zal (yor) maftun etuvchi go’zalligi bilan ko’ngillarni band etadi»
ma’nosini anglatsa, uning botiniy - haqiqiy ma’nosi esa «Olloh taolo o’zining ilohiy jamoli – go’zalligi
bilan ko’ngillarda tajalliy etadi», degan ma’noni anglatib, yuqorida sharhlangan birinchi qismni
(rahbar - murshidning kamolsiz bo’lmasligi) yanada kengroq tushunishga ko’maklashadi, ya’ni agar
rahbar - murshidning ko’ngli Olloh taoloning tajalligohida aylana olgan bo’lsa, bunday murshid –
rahbari komil sanalur.
Demak, Shayx Xovandi Tahurning bu fikrlari insonning ma’naviyati olamiga va uning komil
bo’lishiga qaratilganidan hozirgi kunda ham insonlarning ma’naviyatini shakllantirish va uning
ustuvorligini ta’minlash ishiga xizmat qila oladi.
Shayx Xovandi Tahur fikrlari ifoda etilgan quyidagi hikmat ham nihoyatda jozibali va
umumbashariy mazmunga molikdir:
«Borg’il-da, dushmanning ko’nglini top, Do’stning ko’nglini sinashga esa qanday ehtiyoj bor?!»
Hikmatning mazmuni tushunarli bo’lsa-da, uni sharhlash maqsadga muvofiq ko’rinadi: Shayx
Xovandi Tahur aytmoqchilarki: ey inson, sen dushman deb bilgan kishining ko’nglini top-da,
tushunmovchiliklarni bartaraf qilib uning bilan tinch-osoyishta yashash yo’llarini izla. Do’stlarni esa
imtihon qilishga hojat yo’q, chunki ular bunday imtihonlardan allaqachon o’tib, sening do’sting
bo’lganlar. Bas shunday ekan, do’stlarning ko’nglini zaruratsiz imtihon qilaman deb, ularda shubha
uyg’otmagil, Zero bu hol ularning Senga nisbatan samimiyatiga darz ketishiga bois bo’lmog’i mumkin.
Bas shunday ekan, ey inson, Sen tinch-osoyishta yashash yo’llarini izlagil, dushmanlikdan hazar qilgil.
Bunday olijanob fikr-hikmat shayx Xovandi Tahurning zamondoshlari bo’lmish mashhur Xoja Hofiz
Sheroziy she’riyatida quyidagicha ifodalangan edi:
Buyuk ma’naviy murshid
Do'stlaringiz bilan baham: |
