Microsoft Word buyuk manaviy murshid ziyouz com doc

www.ziyouz.com
кутубхонаси
69
Merosi nazarda tutilsa, unda tarixni har tomonlama yoritish imkoni yuzaga keladi. 
 
 
AHRORIYLAR FAXRI 
Xoja Ubaydulloh xonadoni va Ahroriylar naslining keyingi davrlardagi taqdirini o’rganish muhim 
ahamiyatga ega. Chunki bu bilan Ahroriylar naslidan bo’lganlarning ijtimoiy hayotning turli sohalarida 
faoliyat ko’rsatganlari va o’zlaridan qanday yodgorlik qoldirganlarini aniqlash mumkin bo’ladi. Buning 
uchun bu xonadonga mansub shajaralarni aniqlash, ularning haqiqiyligini sinchiklab o’rganish va 
shundan so’ng bu masala bo’yicha so’z yuritish ko’p jihatdan asoslangan bo’lardi. 
Hozircha bizga ma’lum manbalardan Ahroriylar naslidan yetishib chiqqanligi e’tirof etilgan, badiiy 
jarayonda o’zidan ma’lum iz qoldirgan ayrim shoirlar haqida mulohaza yuritmoqchimiz. Bulardan biri 
Sultonxon to’ra Ado Ahroriy Samarqandiy bo’lsa, ikkinchisi Naqibxon Tug’ral Ahroriy Samarqandiydir. 
Sultonxon to’ra Ado Ahroriy Samarqandiy XVIII asrning ikkinchi yarmi va XIX asrning birinchi 
yarmida yashab ijod etgan hamda o’z davridayoq shirin kalom, zullisonayn, sohibdevon shoir sifatida 
e’tirof etilgan badiiy so’z san’atkorlaridan biridir. Shunisi ham borki, Adoning shajara va tarjimai 
holiga doir tomonlarning hammasi ham bizga ma’lum deb bo’lmaydi. Jumladan, uning 1834 yilda 
Buxoroda vafot etgani aniq bo’lgani holda tug’ilgan joyi va yili noma’lum bo’lib qolmoqda, turli 
bahslarga sabab bo’lmoqda. Shuning uchun uning shajarasi va tarjimai holini aniqlash maxsus 
tadqiqotni talab qiladi. Shunga qo’shimcha tarzda eslatish lozimki, ana shu tadqiqot doirasini 
Kengaytirib, unda Adoning shoir sifatidagi mavqyeini ham xolisona yoritish ma’qul ko’rinadi. Chunki 
hozirga qadar unga saroy shoiri sifatida qarash va ijodini shu nuqtai nazardan baholash mavjud. 
Qayd qilinganidek, Ado tirikligi vaqtidayoq zamondoshlari tomonidan mohir so’z san’atkori sifatida 
e’tirof etilgan va uning shaxsiy fazilatlari ham maqtalgan edi. Masalan, 1821 yilda Qo’qon xonligining 
amiri Umarxon xohishi bilan «Majmuai shoiron» tazkirasi tuzilgandi. Tazkirada o’sha davrdagi 
qalamkashlar bilan bir qatorda, Sultonxon Adoga ham Keng o’rin berilib, uning o’zbek va tojik 
tillaridagi She’rlaridan namunalar, o’zi haqida esa mo’’jaz She’riy ma’lumot va maqtovlar Keltirilgan. 
Jumladan:
Ado mulki ma’nida sulton erur
Xiradmandi iqlimi Turon erur.
Tojik tilidagi maqtovda esa:
Ado dar riyozi suxan komron,
Sari xojagon, faxri ahroriyon,
– 
deyilgan, ya’ni Ado so’z bo’stonining komroni, xojagon tariqati – Ahroriylarning faxridir. 
Bundan tashqari, «Majmuai shoiron»dagi maqtovlarda Ado nozik suxandon, xushmuomala, 
shirinbayon, yaxshi niyatli, shoirlikda Tengi yo’q ekanligi alohida ta’kidlanadi hamda uning shayx ul-
islomligi, Xoja kalon unvoni sohibi ekani ham qayd qilinadi. Xususan, Adoning Xoja Ubaydulloh – 
Ahroriylar xonadoniga mansubligi takror va takror aytiladi. Bundan ko’rinadiki, Umarxon zamonidagi 
Qo’qon adabiy muhitida Adoning ijodi yuqori baholangan. Ado Amir Umarxon vafotidan so’ng bir 
muddat Samarqandda yashagan va amir Haydar taklifi bilan Buxoroga borgan. Amir Haydar uni 
Buxoro shayx ul-islomligi mansabiga tayinlagan. Amir Haydardan so’ng amir Nasrullo davrida ham 
Ado shu mansabda bo’lgan. 1834 yili, ya’ni Ado hayotining oxirlarida Buxoroga mirzo Ja’far nomi 
ostida mashhur sharqshunos P.I. Demezon keladi. Buxoro va Samarqand bilan tanishadi, turli 
odamlar bilan uchrashadi va sayohati haqida 1834 yilning o’zida hisobot yozadi. Bu hisobot 
Peterburgda a’lo darajada qabul qilinib, P.I. Demezon ikkinchi darajali Anna nishoni va uch ming so’m 
pul bilan mukofotlanadi. Hisobot keyinchalik nashr ham qilinadi. Ana shu hisobotda mirzo Ja’far – P.I. 

---

Buyuk ma’naviy murshid