Microsoft Word buyuk manaviy murshid ziyouz com doc

www.ziyouz.com
кутубхонаси
34
Samarqandga ko’chib kelishidan 2–3 yil o’tmay uning e’tibori juda oshib Ketgan va bu hol 
Movarounnahrdagina emas, balki Xuroson va boshqa o’lkalarda ham ma’lum bo’lgan. Bular esa, 
jumladan, Mirzo Boburning Samarqandni ololmagani voqeasi, Sulton Abu Sa’idning Xoja Ubaydullohga 
nisbatan bo’lgan e’tiqodini yanada kuchaytirgan. Buning boisi yana nimada edi? Bizningcha, buning 
sabablaridan biri shundan iborat bo’lsa kerakki, Xoja Ubaydulloh o’sha davrda xalq ommasi va 
jamiyatning turli tabaqalari orasida e’tibor qozongan naqshbandiya – xojagon tariqatining asosiy 
yo’nalishini shunday Belgilagan edi: 
«Xojagon tariqati darveshlarining udumi shundan iboratki, ular o’zlarining barcha himmatlarini 
hamisha biror-bir ish bilan mashg’ul bo’lishga sarflaydilar... Aytibdurlarki, xaloyiqning Haq 
subhonahuga erishish vositasi uni eslash darajasiga bog’liq bo’lsa-da, ammo uning eng yaxshi yo’li bir 
musulmon ko’nglini xursand qilmoqdan iboratdir. Xojai jahon Abdulxoliq G’ijduvoniyning tabarruk 
so’zlaridan biri budir: 
Dari xilvat bandu dari suhbatro kushoy,
Dari shayxiro bandu dari yoriro kushoy. 
Mazmuni: 
Xilvat eshigin yopgilu suhbat eshigin och,
Shayxlik eshigin yopgilu yorlik eshigin och.
Afg’onistonning taniqli olimi Abdulhay Habibiy xuddi shu masalani izohlab, quyidagicha yozadi: 
«Xoja Ahrorning so’zlaridan ma’lum bo’ladiki, naqshbandiylar odamlarga ijtimoiy jihatdan foydali 
bo’lgan rohat va xursandchilik bag’ishlash kabi olijanoblikni go’zal axloq deb biladilar.» 
Shu bilan birga Xoja Ahrorning quyidagi so’zlari ham uning harakat dasturi tarzida tushunilardi: 
«Agar biz shayxlikni bo’ynimizga olganimizda edi, unda bironta shayx murid topolmasdi. Ammo bizga 
boshqa mas’uliyat, ya’ni musulmonlarni zolimlar zulmidan himoya qilish vazifasi yuklatilgan. Ana shuni 
amalga oshirish va musulmonlar manfaatini himoya qilish maqsadida podshohlar bilan muloqotda 
bo’lib turish, ularning ishonchini qozonish lozim... Agar mashoyixlar o’z vaqtlarini ayab, bu ishga 
e’tibor qilmagan bo’lsalar, biz fuqaro uchun o’z vaqtimizni ayamaymiz». Yana shunday der edilar: 
«Bu zamonda podshohlar huzuriga borib, mazlumlar va hojatmandlarning mushkulini oson 
qilishdan yaxshi xislat bo’lmas. Shunga erishmoq lozimki, bir mazlumning arzini sultonlarga yetkazib, 
unga madadkor bo’lish, adolatsizlik hamda zulmni bartaraf qilish uchun barcha kuch va g’ayratni 
ayamaslik kerak». 
Yuqorida bayon etilgan harakat maromnomasi Xoja Ubaydullohning katta bobosi Shayx Umar 
Bog’istoniyning o’g’li Shayx Xovandi Tahurga aytgan hikmatli so’zi «Tahur, mullo bo’lma, shayx 
bo’lma, so’fi bo’lma, musulmon bo’l!» mazmunini, ya’ni musulmon bo’lmoq – fuqaro manfaatlari 
uchun yashamoq ekanligini o’zi uchun kashf qilganidan dalolat beradi. Xoja Ubaydulloh faoliyatidagi 
ko’p masalalarni shu jihatdan tushunmoq va sharhlamoqqa to’g’ri keladi. Chunonchi, bu davrga kelib, 
Movarunnahrning turli shahar va qishloqlarida Xoja Ubaydullohga qarashli mol-mulk, yer va katta 
boyliklar maydonga keladi. Bularning bir qismi sotib olingan bo’lsa, ayrimlari nazr qilish yo’li bilan 
uning nomiga o’tkazilgan edi. Dehqonlarning o’z ixtiyoridagi yerlarni Xoja Ubaydulloh nomiga 
o’tkazishlari – nazr qilishlarining sabablaridan biri shundan iborat bo’lsa kerakki, Abu Sa’id mirzoning 
farmoni bilan Xoja Ubaydullohga qarashli yer va mulkdan ushr (o’ndan bir) solig’igina olinardi. 
Boshqalarning yer va mulkidan esa, unga qo’shimcha yana turli xil soliqlar ham undirilar edi. Bu esa 
Dehqonlarni nihoyat og’ir ahvolga solib qo’yardi. Shuning uchun ko’pchilik Dehqonlar yerlarini Xoja 
Ubaydullohga nazr qilish bilan uning nomiga o’tkazardilaru o’zlari o’sha yerlarda ishlashni davom 
ettirardilar. Buning natijasida ular ortiqcha soliqlardan xalos bo’lishardi. Zahiriddin Muhammad 
Boburning «Boburnoma»da yozganlari ham shu ma’noda bo’lsa kerak: «Hazrati Xoja Ubaydullohning 

---

Buyuk ma’naviy murshid