Microsoft Word bustonul orifiyn ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
34
 
30-bob 
Qur'on tafsir qilish haqida 
Faqih (rahimahulloh) aytadiki: Said ibn Jubayr Ibni Abbosdan (roziyallohu anhumo) 
rivoyat qiladi. Nabiy (sollallohu alayhi vasallam): "Kim Qur'onga o'z rayi bilan tafsir 
aytsa, joyini do'zaxdan tayyorlasin", dedilar.  
Abu Bakr Siddiq (roziyallohu anhu) Alloh taoloning "$" (Abasa, 31), degan so'zi haqida 
so'ralganlarida, bilmayman, dedilar. So'ng: "O'zingizdan ayting", deyishdi. Shunda u 
zot: "Qaysi er meni ko'taradi qaysi osmon menga soya qiladi, agar Alloh taoloning 
kitobidan bilmagan narsamni o'z fikrim bilan aytsam, bilmayman", dedi.  
Sha'biy Abu Solihning yonidan o'tib ketayotgan edi, uning qulog'idan ushlab: "Qur'on 
o'qimasdan turib qanday tafsir qila olasan?!" dedi.  
Umar (roziyallohu anhu) bir kishining qo'lida Mushafni ko'rdilar, har bir oyatning yonida 
tafsiri yozilgan edi. Umar qaychini olib, uni qirqib tashladilar.  
Hakim aytadilar: "Shurayh Qur'onning uchta oyatidan boshqasini tafsir qilmasdi. 
Birinchisi: 
"Magar ular (yarim mahrni olishdan) kechib yuborsa yoki nikoh qo'lida bo'lgan zot 
kechsa" (Baqara, 237), oyatidagi "nikoh qo'lida bo'lgan zot erdir", derdi. Ikkinchisi: 
"Unga hikmat hamda aniq-ravshan xitob ato etdik" (Sod, 20), oyatidagi "hikmat" so'zi 
fiqh, "ochiq-ravshan xitob" esa hujjat va iymon, derdi. Uchinchisi: 
"Zero, sen yollagan eng yaxshi kishi kuchli, ishonchli kishidir" (Qasas, 26), oyatidagi 
kishi – Musoning quvvati o'n kishi ko'tara oladigan toshni ko'taradigan quvvatdir, 
ishonchliligi esa, Joriya uning oldida yurganida, shamol esib qomatini bilintirdi. Shunda 
Muso (alayhissalom), unga: "Orqada yur va menga yo'l ko'rsat", dedilar". 
Oisha (roziyallohu anho): "Nabiy (sollallohu alayhi vasallam) Qur'onni tafsir qilmasdilar, 
faqat o'qiyotgan oyatlarini Jabroil bildirar edi", deydilar.  
Nabiy (sollallohu alayhi vasallam) tafsir qilmagan bo'lsalar, boshqalarga ham o'z raylari 
bilan tafsir qilish joiz bo'lmasa, Qur'onning ma'no-bayonini bilishga qanday yo'l bor? 
deyilsa, bundagi tafsirdan qaytarish mutashobih oyatlarga tegishli qaratilgan hammasiga 
emas, deb javob beriladi. Alloh taolo: 
"Endi dillarida haq yo'ldan og'ish bo'lgan kimsalar odamlarni aldab fitnaga solish va o'z 
havoyi nafslariga muvofiq ta'vil-tafsir qilish uchun Uning mutashobih oyatlariga 
ergashadilar" (Oli Imron, 7), degan. Chunki Qur'on xalqqa hujjat bo'lib tushgan. Agar 
tafsir ilish joiz bo'lmasa, komil hujjat bo'la olmaydi. Shuning uchun arab tilini va sababi 
nuzulni bilgan kishiga tafsir qilish joiz bo'ladi. Ammo mutakallif bo'lib, lug'at usullarini 
bilmasa, tafsir qilishi joiz emas. Faqat eshitganini tafsir qilishi mumkin, bu esa hikoya 
yo'li bilan bo'ladi, tafsir yo'li bilan emas. Buning ziyoni yo'q. Agar tafsir ilmini o'rgansa 
va oyatdan hukm yoki dalil chiqarmoqchi bo'lsa, ziyoni yo'q. Agar eshitmasdan turib, bu 

---

Bo’stonul orifiyn. Abu Lays Samarqandiy