Mexanik harakat haqida

123­rasm. Tiqinning harakatiga qa­ rama­qarshi yo‘nalishda hosil bo‘lgan reaktiv harakat
harakatlanadi. Bunda tiqinni probirkadan otib chiqaruvchi bug‘ning bosim kuchi­ ga qarama­qarshi yo‘nalgan reaktiv kuch

paydo bo‘ladi. Reaktiv kuch ta’sirida aravacha tiqin harakatiga qara­ ma­qarshi yo‘nalishda harakatlanadi.
Masalan, tiqinning massasi m₁ = 10 g, aravachaning massasi (quruq yonilg‘i va probirka bilan birgalikda) m₂ = 500 g, tiqin va aravachaning tiqin otilmasdan avvalgi tezliklari υ₁ = υ₂ = 0, tiqinning otilish tezligi υ₁′= 10 m/s ga teng, deylik. Impulsning saqlanish qonunidan foydalanib, tiqin otilganda aravachaning olgan υ₂′ reaktiv tezligini hisoblaymiz.

m₁ υ₁ + m₂ υ₂ = m₁ υ₁′ + m₂ υ₂′ tenglikda υ₁ = υ₂ = 0 bo‘lgani uchun chap tomoni nolga teng bo‘ladi: 0 = m₁ υ₁′ + m₂ υ₂′. Bundan υ₂′ =
= − m₁ υ₁′/m₂ yoki υ₂′ = – 0,2 m/s bo‘ladi.
Reaktiv harakatni tushunib olish uchun yana boshqa tajribalarni ham o‘tkazish mumkin. 124­a rasmda tasvirlangan tajribada suv υ₁ tez­ lik bilan bir tomonga otilib tursa, nayning o‘zi qarama­qarshi tomonga υ₂ reaktiv tezlik bilan harakat qiladi. 124­b rasmdagi tajribada esa bukilgan shisha nayning ikki uchidan suv otilib turadi. Bunda suvning harakatiga qarama­qarshi