Metrologiya va elektr

h
                  l
A
A
 
9.8-rasm 
Yechish: Ma’lumki, 
  
 
 
 
      
 
 
bunda 
      
 
   
 
                       ;     
  
 
 
  
 
 
  
        
§9.5. Gaz bosimini o‘lchash o‘zgartgichlari 
9.8-masala.  Quruq  gaz  bosimini  o‘lchash  uchun  shu  gaz  orqali  akustik 
bog‘langan 
p’ezorezonatorli 
o‘zgartgichlardan 
foydalaniladi 
(9.9-rasm). 
Kuchlanish  manbai  yordamida  birinchi  p’ezokristal  ma’lum  chastota  bilan 
tebranadi. 
Ikkinchi 
p’ezokristal  tebranishlari  p’ezokristal  oralig‘i  va 

---

142 
 
o‘lchanayotgan  gazning  bosimi  akustik  qarshiligiga  bog‘liq.  Demak  ikkinchi 
p’ezorezonator  plastinkasidan  chiqayotgan  chiqish  kuchlanishi  gazning  bosimiga 
bog‘liq: 
 
    
   
 
       
 
   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
   
   
 
       
 
 
bu  yerda 
   –  tebranishlarni  sochuvchi  va  qabul  qiluvchi  p’ezoplastinalar 
yuzasi,  m
2
; 
 
 
  va 
 
 
  –  mos  ravishda  normal  haroratda  gazning  zichligi  kg/m
3
  va 
undagi tovush tezligi m/s; A – o‘zgarmas kattalik; 
 
 
 – gaz o‘tadigan tirqish, m; 
 
 
 
– gaz bosimi, kPa.
108
 
Yechish:  Agar 
 
 
        ,  bosim  o‘lchagichining  chiqish  kuchlanishi 
 
  
         va SO
2
 gaz uchun 
            
  
 bo‘lsa, gaz bosimi aniqlansin. 
 
 
 
 
  
 
 
   
 
        
  
               
  
            
 
               
Gaz
E
1
1
2
U
chiq
 
9.9-rasm. Gaz bosimini o‘lchaydigan p’ezoelektrik o‘zgartgich 
9.9-masala. 
Turli 
gazlar 
bosimini 
o‘lchash  uchun  p’ezoelektrik 
o‘zgartgichlardan  ham  foydalaniladi.  Bunday  o‘zgartgichning  tuzilishi  va  ishlash 
tizimi  9.10–rasmda  keltirilgan.  O‘lchanayotgan  bosim  P  doirasimon  metallik 
membrana 1 orqali metall (prokladka) qistirmalar 2 orasidagi kvars plastinkalar 3 
ga  ta’sir  qiladi.  Zoldir  4  bosimni  kvars  plastinkalar  yuzasi  bo‘yicha  bir  xil 
taqsimlanishini ta’minlaydi.  O‘rtadagi qistirma  chiqishni  yaxshi  izolyatsiyalangan 
materialdan  yasalgan  vtulka  orqali o‘tadigan  chiqish simi  5  bilan  mahkamlangan. 
                                                      
108
 Metrology. Measurement/ Anand K Bewoor - New Delhi: India, 2009. (1-adabiyot, 112-bet) 

---

143 
 
Bosim P ta’siri natijasida chiqish simi 6 va o‘zgartgich korpusi orasida potensiallar 
ayirmasi paydo bo‘ladi.
109
 
   
         
 
 
   
 
    
bunda, 
 
 
 – o‘zgartgich elektr sig‘imi, 
 
 
 – o‘lchov asbobining kirish zanjiri 
va  sim  o‘tkazgichlarining  sig‘imi,  k  –  kvarsning p’ezoelektrik  moduli,  S  – bosim 
ta’sir qiladigan membrana yuzasi. 
Agar 
                                  
   
               
 
        
 
 
          bo‘lsa, chiqish potensiali aniqlansin. 
 
9.10-rasm. Gaz bosimini o‘lchaydigan p’ezoelektrik o‘zgartgich 
Yechish: