Metrologiya va elektr

§9.3. Induktiv, elektromagnit va induksion o‘zgartgichlar 
9.2-masala.  Katta  bo‘lmagan  siljishlarni  o‘lchash  uchun  induktiv 
o‘zgartgichlardan  foydalaniladi  (9.4-rasm).  Magnit  o‘tkazgich  qarshiligini  va 
undagi quvvat isroflarini hisobga olmasdan havo oraliq masofasi 2 mm va  yuzasi 
100 mm
2
 va w=1000 bo‘lganda o‘zgartgich induktivligi aniqlansin. 
 
9.4-rasm. 
Yechish:  Magnit  oqimi  sochilishi  hisobga  olinmasa  induktivlik  quyidagicha 
ifodalanadi. 
   
 
 
 
 
 
 
 
√
 
 
 
 
       
 
 
 
 
 
   
 
 
bunda 
 
 
 – zanjirning to‘la magnit qarshiligi; 
  – g‘altakning o‘ramlar soni; 
 
 
    – mos ravishda magnit o‘tkazgich uzunligi va tirqishning kengligi;  
 
   
 
 – 
mos  ravishda  magnit  o‘tkazgich  va  havo  tirqishning  kesim  yuzasi; 
 
 
     –  mos 
ravishda magnit doimiyligi va magnit o‘tkazgichning magnit singdiruvchanligi. 
                                                      
104
 Truls Norby. Electrical measurements. University of Oslo. Norway. 2010. (2-adabiyot, 113-bet) 

---

138 
 
Magnit  o‘tkazuvchi  qarshiligi  va  uning  quvvat  isroflari  e’tiborga  olinmasa 
induktivlik quyidagicha aniqlanadi:  
   
 
 
       
 
 
 
          
  
    
 
          
  
      
  
           
9.3-masala.  Kichik  ko‘chirishlar  tezligini  o‘lchash  uchun  induksion 
o‘zgartgichlar  qo‘llaniladi.  Agar 
                       ,          sekundda 
           va  
 
         bo‘lsa o‘lchash g‘altagidagi EYK si aniqlansin. 
 
9.5-rasm 
Yechish: 
     
 
     
  
  
               
  
          
  
        
Induksion  o‘zgartgichlar  chiqishiga  ikkilamchi  o‘zgartgichlar  elektr 
integrallovchi  yoki  differensial  qurilmalardan  ulansa  vibrometr  yoki  akselerometr 
sifatida foydalansa bo‘ladi. 
9.4-masala. 
Siljish  parametri  X  kuchlanishga  o’zgartirish  uchun 
qo’zg’aluvchi ekrani bo’lgan “P” shaklli magnit o’zakka o’ralgan kirish chulg’ami 
 
   
  va  ikkilamchi  o’zgartgichga  ulanadigan  chiqish  chulg’ami 
 
    
  bo’lgan 
elektromagnit  o’zgartgichdan  foydalanilgan  (9.6-rasm).  Kirish  chulg’ami 
sinusoidal tok elektron generatoriga ulanadi. Xarakterlanuvchi ekranning siljishi X 
chiqish  o’ramidagi  paydo  bo’ladigan  sinusoidal  kuchlanishga  bog’langan 
bo’ladi.
105
 Chiqish chulg’amining induktivligi siljish X ga quyidagicha bog’langan  
 
 
   
    
 
   
 
 
 
 
 
   
 
    
                                                      
105
 Metrology. Measurement/ Anand K Bewoor - New Delhi: India, 2009. (1-adabiyot, 105-bet) 

---

139 
 
X