Menejmet va marketing

Vakolat va mas’uliyat		4- .	Boshqaruvdagi
		-►	ierarxiya(bosqich)
	/	1		)

		1 * 1
Intizom		1 ►	Tartib
	/	1

71


/

//	У	1	//	У
Yakkaboshlik		1 1 1 1 1 ■|^J “ 1 1 1 1	Adolat
	/			)

//	У		1 I	/ /
Yo’nalishning bir xilligi	/	«-	1 1 1 ► 1	Xodim uchun ish joyining doimiyligi	/
			1 1 1
✓ ✓			1	//	/
Shaxsiy manfaatlarni umumiy manfaatga bo’ysindirish			1 1 "► 1	Tashabbus
	/		1 1 1

//	✓	i 1		//	✓
Xodimlarni taqdirlash	/		i 1 1 1 1 .*■ 1 1	Korporativ rux	)

Mamlakat va raiyat vaziri ^	Bu vazir el-yurtning muxim ishlarini, kunda chiqib turadigan muammolarni, raiyat axvolini, olingan xosil, daromadning miqdori, oliq-soliq, davlat xarajatlari, el-yurtning obodonchiligi va axolining farovonligi qay darajada ekanligidan oliy xukmdorni xabardor qilib turgan.
Soliq vaziri	Sipoxiylarning maosh va tanxolarini boshqargan, uning qiyinchilik va parishonlikka tushib qolmasligining chora- tadbirlarini ko’rgan, sipox axvolidan doimo podshoxni ogox etib turgan.
Mol-mulk, daromad, xarajatlar vaziri	Turli sabablarga ko’ra egasiz qolib ketgan er-suv va mol-mulkni boshqargan, zakot va boj yig’imiga mutasaddiylik qilgan.
Sarkori xissa va saltanat ishlarini yurituvchi vazir	Podshoxga qarashli er-suv va mol-mulk, shuningdek davlat muassasalarining faoliyatini nazorat qilib turgan.
Qozi kalon	Adliya muassasalarini boshqargan.
Jalol ul-islom	Podshoxning favqulodda xuquqlarga ega bo’lgan nazoratchisi.
Vaziri devoni insho	Turli mamlakatlar bilan olib boriladigan yozishmalar devonining boshlig’i.

т

Tamoyil (printsip) - so’zi lotin tilidan olingan bo’lib, asos, dastlabki, xatti-xarakat yo faoliyatning asosiy qoidasi, raxbar g’oyasi, ish uslubi ma’nolarini bildiradi. Tamoyillar menejment fani va amaliyotining poydevori hisoblanadi.

Menejmentning

tamoyillari

Demokratiyalash tamoyili -

bu ommani boshqarishga keng ko’lamda jalb qilishni, kengash va maslaxat bilan ishlarning bajarilishini talab qiladi.

Ierarxiya (pog’ona) tamoyili

- bu boshqarishning pog’onali tarkibiga asoslanadi.

Respublika, viloyat shaxar va tumanlar darajasidagi davlat xokimiyati boshqaruvi tizimi.

Rejalashtirish tamoyili - bu

boshqarish bo’g’inlari

o’rtasidagi taraqqiyot nis - batlarini aniqlaydi, shart - nomalarning bajarilishi ni tashkil qiladi va nazorat qiladi.

Yakkaxokimlik tamoyili - bu

boshqarish tayinlangan shaxs tomonidan bajarilib, u

boshqariladigan ob’ekt, uning mol- mulki, pul mablag’lari ishonib toshiriladi. Yakka xokimlikda boshqaruvchi yakka boshqaruv qarorlarini qabul qiladi.

Ilmiylik tamoyili - bu

menejerlardan chuqur bilimni, o’z soxasi bo’yicha iqtisod, mantiq, ruxiyat, matematika, chet tili, texnologiya kabi fanlarni yaxshi bilishini talab qiladi. Har qanday boshqaruv qarori ilmiy asoslangan bo’lishi lozim.

Qayta aloqalar tamoyili -

boshqaruv tarkibidagi alohida boshqaruv zvenolari o’rtasidagi funktsiyalarni muvofiqlashti - rishni talab qiladi. Chunki boshqaruv maqsadiga erishishda har bir boshqaruv zvenosining hissasi katta.

Жавобгарлик тамойили -

бу тамойил, энг аввало,

бош^арув-

чиларнинг

маъсулиятлилигини ва

жавобгарлигини талаб

^илади.

Amir Temur hukmronligi davridagi davlat boshqaruvi tamoyillari

Ierarxiya

(pog’ona);

Yakka

xokimlik;

bilimdonlik;

Ilmiylik;

Demokratiya kabi tamoyillar asosida boshqarilgan

Ma’muriy-buyruqbozlik tizimi sharoitidagi boshqarish tamoyillari

boshqarish ob’ektiga nisbatan bo’lgan munosabat maksimal ravishda, qat’iy darajada buyruqlashgan. Bu tamoyil demokratiyaga o’ta yotdir.

lavozimlarga faqat yuqori tashkilotlar tomonidan qat’iy ravishda oldindan ro’yxatga kiritilgan kishilar tayinlanadi. Aynan shu tartib shaxsga sig’inishni vujudga keltiradi.

garchi sotsializm-bu inson manfaatini ximoya qiluvchi, uning farovonligini oshiruvchi tuzum degan shior bilan amal qilgan bo’lsa-da, aslida bu tuzumning qonun - qoidalari, tamoyillari amaldorlarning manfaatlari uchun xizmat qiladi

demokratiyani tan olish degan so’z ular uchun hokimiyatni yo’qotish bilan baravar edi. Ma’muriy buyruqbozlik tizimi uchun demokratiya bu “tabiiy dushman”

Byurokratlarcha

markazlashuv

Nomenklatura

O’z o’ziga xizmat qilish, shaxsiy manfaatni ustun qo’yish

boshqaruv qarorlari kuch ishlatish, qo’pol ravishda majburlash orqali bo’ysunuvchilarni vazifalarini bajarishga undash. “Gilam usti”ga chaqirish, tezkor tashkiliy xulosalarni yasash, daxshatli qarorlar chiqarish kabilar buyruqbozlikning o’ta ayovsiz ko’rinishlaridir.

Buyruqbozlik

formalizm qog’ozbozlikning “ota”si, to’rachilik muhitini yaratuvchi dahshatli tamoyildir. Har qanday qo’llanmani pesh qilib, uning orqasida qonuniy narsalarni tan olmaslik, munosabatlarda rasmiyatchilik bilan yondoshish bu tamoyilning bosh maqsadi bo’lib xisoblanadi.

Mahfiylik

ma’muriy-buyruqbozlik tizimi o’zining sir- asrorlarini yashirishga, maxfiy tutishga xarakat qiladi. To’ralarni oshkoralik va demokratiyaning xujumidan aynan shu maxdudlik ximoya qiladi, maxfiy ma’lumotlarga etib borishga xalaqit beruvchi qalqon vazifasini bajaradi.

Konservatizm

Yangilikka nisbatan ayovsiz tamoyil. Garchi biror- bir yangilik u yoki bu faoliyatni yaxshilashga olib kelishini bilsa-da, bu yangilikni iloji boricha kechiktirib yoki chala-chulpa joriy qilishga tarafdor.