"menejment va iqtisodiyot"

Frederik  Gertsbergning    motivatsiya  nazariyasi  boisiy  tozalanish 
(motivatsionnaya  gigiena)  deb  yuritilib,  uning  asosida  qoniqish  keltiruvchi  mehnat 
ruhiy  sog’lom bo`lishga ham hamkorlik  ko`rsatadi degan fikr  yotadi.  
U quyidagi  ikki  guruh omillarga  e`tiborni  qaratadi (6.2.1-jadval). 
6.2.1-jadval. 
Ishdan qoniqish omillari 
T/r 
Boisiy  omillar  (qoniqmaslik  manbalari) 
T/r 
Motivatsiya  (yuqori  qoniqtirish 
manbalari) 

---

109 
 
1. 
2. 
3. 
4. 
5. 
6. 
 
Korxona  va ma`muriyat  siyosati. 
Mehnat  sharoiti. 
Ish  haqi. 
Ishchilar  bilan  o`zaro  munosabat. 
Mehnat  xavfsizligi. 
Mehnat 
intizomini 
nazorat 
qilish 
darajasi.    
1. 
2. 
 
3. 
4. 
 
5. 
Yutuqlarga  erishish. 
Xizmat 
pillapoyalari 
bo`yicha 
ko`tarilish. 
Yuqori  mas`uliyat. 
Natijani  tan olish  va qo`llab-quvvatlash. 
Ijodiy 
va 
xizmat 
doirasida 
o`sish 
imkoniyati. 
Gertsbergga  binoan,  ikkita  asosiy  kategoriya  kiritildi,  bular  «gigienik  omillar» 
va  «motivatsiya».  Gigienik  omillar  ish  bajariladigan  atrof-muhit  bilan,  motivatsiya 
esa  –  ishning  xarakteri  va  mohiyati  bilan  bog’liq.  Agarda  gigienik  omillar 
yetarlicha  bo`lsa,  o`z-o`zidan  ishdan  qoniqishni  keltirib  chiqarmaydi  va  biror  bir 
narsaga  odamni  motivlantira  olmaydi.  Bunday  farqli  ravishda  gigienik  omillarning 
yoki 
doimiy 
motivatsiyaning 
bo`lmasligi 
ishdan 
qoniqmaslikni 
keltirib 
chiqarmaydi.  Lekin  ularning  to`liq  me`yorda  bo`lishi  qoniqishni  keltirib  chiqaradi 
va ishchilarni  faoliyat  samaradorligini  oshirishga  motivlantiradi.   
Gertsbergning 
motivatsiya 
nazariyasining 
Maslou 
nazariyasi 
bilan 
o`xshashligi  katta.  Gertsbergning  gigienik  omili  Maslouning  birlamchi  ehtiyojlar 
bilan  motivatsiya  esa  ikkilamchi  ehtiyojlar  bilan  mos  kelsa,  ammo  bir  joyda  ular 
bir-biriga  qarama-qarshi  bo`ladi.  Maslouning  fikricha,  gigienik  omil  hatti-
harakatning  u  yoki  bu  yo`nalishini  belgilaydi.  Agar  rahbar  bu  ehtiyojning  bir 
qismini  qondirsa,  unga  javoban  ishchi  yaxshi  ishlaydi.  Gertsberg  esa  aksincha 
o`ylagan,  uning  fikricha  ishchi  gigienik  omillar  amalga  oshirish  noto`g’ri  va 
adolatsiz  holatlargagina  e`tibor  beradi.  Gertsbergning  bu  nazariyasi  ko`pgina 
tashkilotlarda  muvaffaqiyatli  amalda  qo`llanilgan  bo`lsa,  kamchiliklari  ham  bor 
edi.  Bu  asosan  izlanish  usuli  bilan  bog’liq  edi.  Odamlarning  ehtiyojlari  turli  xil 
bo`lganligi  sababli motivlantiruvchi  omillar  ham har xil  bo`ladi.