Меҳнат ҳуқуқининг предмети одамларнинг моддий

фойдаланишгатўсқинликқилувчисабаблартаътилбошлангунгақадаркелибчиққанбўлса,
ходим билан иш берувчи ўртасидаги келишувга биноан таътилдан фойдаланишнингянги
муддатибелгиланади.Бундайсабаблартаътилдавридакелибчиққанҳоллардатаътилтегишли
кунларсонигаузайтириладиёкиходимбиланиш берувчинингкелишувигабиноантаътилнинг
фойдаланилмайқолганқисмибошқамуддатгакўчирилади.Ходим таътилданфойдаланишга
тўсқинликқилувчи сабаблар тўғрисидаиш берувчини хабардор қилиши шарт.Агар ходим
белгиланганмуддатдатаътилнингбошланишвақтитўғрисидаўзвақтидахабардорқилинмаган
ёкиунгатаътилбошлангунгақадартаътилвақтиучунҳақтўланмаганбўлса,таътилходимнинг
аризасигамувофиқбошқавақтгакўчирилади.

---

33.Mehnat
gahaqt
o`
l
asht
ushunchasi
.
Ишҳақи–ёлланибишловчиходимнияратилганмиллийдаромадданоладиганулушиданиборат
бўлиб,буулушунингмеҳнатмиқдоривасифатига,малакасивакасбмаҳоратигабоғлиқбўлади.
Иш ҳақивамеҳнатҳақимиқдолариайнанмаънонианглатадигантушунчаларбўлиб,ходимгау
бажарган ишнингсифати ва миқдорига кўра пул шаклида тўланадига тўловни англатади.
Меҳнатгатўланадигаҳақфуқароликҳуқуқийшартномалар(
мас.пудрат)асосидабажарилган
иш (
кўрсатилганхизмат)учунамалгаошириладигантўловданфарққилиб,фуқароликҳуқуқий
шартномагакўрамодийлашганмеҳнат(
бажарилганиш натижасидаяратилганмаҳсулот)
гаҳақ
тўланади.Меҳнатҳуқуқидаэсаяратилганмаҳсулотэмас,балкиамалдасарфланганмеҳнат
(
сарфланганвақт)
,унингмиқдоривасифатимезонбўлибхизматқилади.Меҳнатҳақипенсия
ёкинафақаларшаклидагипулдаромадлариданҳамтубданфарққилади.Пенсияванафақалар
фуқаронинголдингидаврдагимеҳнатфаолиятиэътиборгаолинганиҳолдабюджетҳисобидан
тўланади.Иш ҳақитўлашнингҳуқуқийасослариниЎзбекистонРеспубликасиКонстиуцияси,
Меҳнат кодекси,Қонунлар,ўзбекистон Республикаси Президенти қарор ва фармонлари,
Ҳукуматқарорлари,идоравиймеъёрийҳужжатларташкилқилади.
Меҳнатгаҳақтўлаш масалаларииш ҳақибиланбоғлиқижтимоиймуносабатлардавлатнинг
императив норма ва қоидалари асосида марказлаштирилган тартибда ва корхоналарнинг
локалмеъёрийҳужжатларивоситасида.Тарафларкелишувибмлантартибгасолинади.Меҳнат
ҳақинингмиқдориишберувчибиланходимўртасидагикелишувгабиноанбелгиланади.Меҳнат
ҳақиқонунҳужжатларибиланбелгиланганэнгкаммиқдорданозбўлишимумкинэмасваунинг
энгкўпмиқдорибиронбиртарздачекланмайди.Меҳнатҳақишакливатизимлари,мукофотлар,
қўшимчатўловлар,устамалар,рағбатлантириш тарзидагитўловларжамоашартномаларида,
шунингдек иш берувчи томонидан касаба уюшмаси қўмитаси ёки ходимларнинг бошқа
вакилликорганибиланкелишибқабулқилинадиганбошқалокалҳужжатлардабелгиланади.
Меҳнатга ҳақ,қоида тариқасида,пул шаклида тўланади.2002 йил 1 апрелдан бошлаб
мулкчиликшакллариданқатъиназаркорхоналарваташкилотларнингиш ҳақинитоварлар
билан натура шаклида тўлаши тақиқлаб қўйилди. Қишлоқ хўжалиги товар ишлаб
чиқарувчиларитомониданетиштирилганвақайтаишланганмаҳсулотларходимларнингёзма
аризасигакўрашартномавийнархлардаходимларгаиш ҳақиўрниганатуралтўловсифатида
берилишимумкин1.Бюджетҳисобиданмолиявийжиҳатдантаъминланадиганмуассасаларва
ташкилотларнинг,шунингдек давлат корхоналарининг ходимлари меҳнатига ҳақ тўлаш
шартларинингэнгкам даражаси қонун ҳужжатлари билан белгиланади.Табиий-
иқлим ва
турмуш шароитлари ноқулай бўлган жойларда меҳнатҳақига район коэффициентлари ва
устамаларбелгиланади.Районкоэффициентлариваустамаларжорийқилинадиганжойларнинг