Меҳнат ҳуқуқининг предмети одамларнинг моддий



Download 0,95 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/38
Sana25.02.2022
Hajmi0,95 Mb.
#273837
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   38
Bog'liq
2 5213445644227709339

Mehnathuquqi
ni
ngpr
i
nsi
pl
ar
ixal
qar
ohuquqi
yhuj
j
at
l
ar
da,O'
zbeki
st
onRespubl
i
kasiKonst
i
t
ut
si
yasi
da,
MehnatKodeksivaboshqaqonunl
ar
damust
ahkaml
anganMehnatqi
l
i
shhuquqi
gaoi
dbo'
l
ganasosi
y
pr
i
nsi
pl
arengavval
oi
j
t
i
moi
y-
i
qt
i
sodi
yhuquql
arsohasi
dagiuni
ver
salxal
qar
ohuquqi
yhuj
j
atsanal
i
shi
BMTni
ng1966-
yi
l19-
dekabr
dagi“
I
qt
i
sodi
y,i
j
t
i
moi
yvamadani
yhuquql
art
o'
g'
r
i
si
dagixal
qar
oPakt
da”
bel
gi
l
abqo'
yi
l
ganbo'
l
i
b,ul
arj
uml
asi
gamehnatmunosabat
l
ar
i
dakamsi
t
i
shgayo'
lqo'
yi
l
masl
i
gi
,bar
cha
i
nsonl
ar
ga j
i
nsi
,mi
l
l
at
i
,e'
t
i
odiva boshqa f
ar
ql
ar
i
dan qat
'
inazart
eng mehnatqi
l
i
sh huquqi
ni
t
a'
mi
nl
ani
shi
,sog'
l
om vaadol
at
l
imehnatshar
oi
t
i
damehnatqi
l
i
sh,dam ol
i
sh,mehnatmuhof
azasi
,
mehnat
gayar
ashahaqol
i
shkabi
l
arki
r
adi
.
Xal
qar
o huquqi
y normal
ar va O'
zbeki
st
on Respubl
i
kasiKonst
i
t
ut
si
yasiasosi
da O'
zbeki
st
on
Respubl
i
kasi
ni
ngMehnatKodeksi
daquyi
dagipr
i
nsi
pl
arbel
gi
l
abqo'
yi
l
gan:
a)er
ki
nmehnatqi
l
i
sh(
kasb,mashg'
ul
ott
ur
i
,i
shj
oyi
nit
anl
ashni
nger
ki
nl
i
gi
)
;
b)mehnatmunosabat
l
ar
i
dakamsi
t
i
shvamaj
bur
i
ymehnat
gayo’
lqo'
yi
l
masl
i
gi
;
v)i
shsi
zl
i
kdanhi
moyal
ashvai
sht
opi
shdako'
makl
ashi
sh;
g)harbi
rxodi
mgaadol
at
l
imehnatshar
oi
t
i
dai
shl
ashhuquqi
ni
ngkafol
at
l
ani
shi
;
d)xodi
ml
ar
gabi
rxi
lhuquqi
yi
mkoni
yat
l
aryar
at
i
l
i
shi
;
e)harbi
rxodi
mgat
ur
mushkechi
r
i
shiuchunyet
ar
l
i
.adol
at
l
ii
shhaqiol
i
shhuquqi
ni
ngt
a`
mi
nl
ani
shi
;
j
)xodi
ml
ar
gaham,i
shber
uvchi
l
ar
gaham o'
zhaq-
huquql
ar
i
nihi
moyaqi
l
i
shmaqsadi
dabi
r
l
ashi
sh,
uyushmal
art
uzi
shhuquqi
ni
ngkaf
ol
at
l
ani
shi
;
3)xodi
ml
ar
ga bevosi
t
a va o`
z vaki
l
l
i
k or
ganl
ar
ior
qal
ikor
xonaniboshqar
i
shda i
sht
i
r
ok et
i
sh
huquql
ar
i
ni
ngber
i
l
ganl
i
gi
;
r
)xodi
ml
arsog'
l
i
g'
ivahayot
i
ni
ngmaj
bur
i
ysug'
ur
t
al
ani
shivaboshqal
ar
.
Меҳнатҳуқуқинингтизими
.Меҳнатҳуқуқифансоҳасисифатидапредметгахосбўлганумумий
хусусиятлргаэгабўлган,аммонисбатанмустақилтаркибийбирликлар(
ҳуқуқинститутилари)
,
нормаларйиғиндисиданиборатбўлиб,уларяхлитҳолдамеҳнатҳуқуқитизиминиташкил
қилади.
Меҳнатҳуқуқиумумийқисмнивамахсусқисмниўзичигаолади.
Меҳнатҳуқуқиумумийқисмитаркибигафаннингпредмети,услублари,принциплари,манбалари,
ҳуқуқиймуносабатваунингмоҳияти,ижтимоийшерикчиликвауниамалгаоширилиш
шакллари,меҳнатмуносбатсубъектларивауларнингҳуқуқиймақоми,жамоашартномава
келишувларитузилиши,бажарилишибиланбоғлиқбўлганинститутларкиритилганбўлиб,улар
меҳнатҳуқуқинингмахсусқисмигаоидиуносабатларнитартибгасолинишидамуайян
аҳамиятгаэгабўлади.
Меҳнатҳуқуқинингмахсусқисмимеҳнатмуносабатларинингпредметибўйичааниқмақсадга
йўналган,конкреттуриниифодалов-
чиинститутлариҳамдаумумлаштирувчитушунчалариниўз
ичигақамраболади.
Қуйидагилармеҳнатҳуқуқинингмахсусқисмиинститутлариниташкилэтади:
1.Аҳолиниишгажойлаштиришвабандликнингҳуқуқиймасалалари.
2.Меҳнатшартномаситузиш,ўзгартириш,унибекорқилиш.
3.Ишвақтивадамолишвақти.
4.Меҳнатгаҳақтўлаш.
5.Кафолатливакомпенсациятўловлари.
6.Меҳнатинтизомиваунитаъминлашнингҳуқуқийвосита-
лари.
7.Меҳнатмуҳофазасиваадолатлимеҳнатшароитларигабўлганҳуқуқнитаъминлаш.


8.Меҳнатшартномаситарафларинингўзаромоддийжавоб-
гарликлари.
9.Айримтоифадагиходимларгабериладиганқўшимчамеҳнатҳуқуқийкафолатлар.
10.Меҳнатнизоларивауларникўрибҳалқилиш.
3.Mehnathuquqi
ni
ngmanbal
ar
i
.
Ҳуқуқманбаибўлибҳуқуқиймуносабатларнитартибгасолишучунмўлжалланганқонун-
ларва
қонунҳужжатларисаналади.
меҳнатҳуқуқинингманбаибў-
либушбуҳуқуқсоҳасипредметисаналувчиижтимоиймуноса-
батларниҳуқуқийтартибгасолишюзасиданваколатлидавлаторганлариҳуқуқижодкорлиги
фаолиятинатижасидавужудгакелганқонунлар,қонуностиҳужжатларивабошқамеъёрлар
мажмуиҳисобланади.
МеҳнаттўғрисидагиқонунҳужжатлариушбуКодекс,ЎзбекистонРеспубликасиқонунларива
Олий Мажлис қарорлари, Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари,
Қорақалпоғистон Республикаси қонунлари ва Жўқорғи Кенгес қарорлари,Ўзбекистон
РеспубликасиҲукуматинингҳамдаҚорақалпоғистонРеспубликасиҲукуматинингқарорлари,
давлатҳокимиятинингбошқавакилликваижроияорганлариўзваколатларидоирасидақабул
қиладиганқарорларданиборатдир.
НормативҳуҳуқуқийҳужжатларвауларгақўйиладиганталабларЎзбекистонРеспубликасининг
2000йил14декабрдақабулқилинган“
Нормативҳуқуқийҳужжатлартўғрисида”гиқонунида
белгиланганбўлиб,меҳнатҳуқуқиманабаларисаналувчинормативҳуқуқийҳужжатларҳам
мазкурқонунгамосбўлишилозим.
Меҳнатҳуқуқинингманбаларисаналувчинормативҳуқуқийҳужжатларҳамюридиккучи,
амал қилиш доираси,юридикжиҳатдан муҳимлигигакўратаснифланиши мумкин.Меҳнат
ҳуқуқифанидафангаоидманбаларниқуйидагичатаснифлашқабулқилинган:
1.Қонунларвабошқақонунҳужжатлари;
2.Локалмеъёрийҳужжатлар;
3.ЎзбекистонРеспубликасинингхалқароҳуққийҳужжатлари.
Меҳнатмуносабатларигаоидқонунларҳам меҳнатҳуқуқинингмахсусманбалариданбўлиб,
Меҳнаткодексинормалариданазардатутиилганмуносабатларнибатафсилтартибгасолишга
хизматқилади.
Анашундайқонунларжумласига1992йил2июлдаги“Касабауюшмалари,уларнингҳуқуқлари
вафаолиятинингкафолатларитўғрисида”ги1,1993йил6майдақабулқилинган"
Меҳнатнимуҳо-
фазақилиштўғрисида"
ги2,1998йил1майдаянгитаҳрирдақабулқилинган“Аҳолиниишбилан
таъминлаш тўғрисида”ги3,“
Ишлабчиқаришдагибахтсизҳодисаларвакасбкасалликларидан
мажбурий давлат ижтимоий суғуртаси тўғрисида”ги4, “Иш берувчининг фуқаролик
жавобгарлигини мажбурий суғурта қилиш тўғрисида”ги5 қонунлар ва бошқа қонунларни
киритишмумкин.
МеҳнатҳуқуқиманбалариорасидаПрезидентФармонлариваҚарорларимуҳимўринтутади.
ЎзбекистонПрезиденитифармонвақарорларимеҳнатҳуқуқинингмуҳим манбаисифатида
меҳнатмуносабатларинитартиб-
гасолинишигаоидянгиқоидаларнижорийэтади,бусоҳадаги
давлатсиёсатиниўзидааксэттиради.
Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати (Вазирлар Маҳкамаси)қарор ва фармойишлари ҳам
меҳнатҳуқуқиманбалариорасидаетакчиўринтутади.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасинингмеҳнатҳуқуқи манбалари жумласига
кирувчиэнгмуҳимқарорларисифатида1997йил11мартдаги133-
сонли“Меҳнаткодексини
амалгаоширишучунзарурбўлганнормативҳужжатларнитасдиқлаштўғрисида”гиҚарори;



4.Mehnathuquqimunosabatt
ushunchasivauni
ngt
asni
fi
.
Меҳнатмуносабатлариишлабчиқариш муносабатларинингтаркибисифатидаишлабчиқариш
қуролвавоситаларигамулкчиликшаклибилан,моддийнеъматлартақсимотибиланбевосита
боғлиқ-
дир.Меҳнатмуносабатлариишлабчиқариш муносабатларигахосбўлганхусусиятларга
(
объективэканлиги,ишлабчиқаришкучлариўзгараборишибиланбиргаўзгариши)эгабўлади.
Меҳнат муносабатларининг бевосита субъектлари ходим ва иш берувчи бўлгани ҳолда
меҳнатниташкилэтилиши,меҳнатмуносабат-
ларинитартибгасолинишидакўпгинабошқа
субъектларҳамиштирокэтадилар
Меҳнатмуносабатлари ишлаб чиқариш муносабатларинингҳамда жамиятдаги ижтимоий
муносабатларнингбир қисми сифdтида жамияттараққиёти даражасини,унингобъектив
эҳтиёжларини,тараққиёттенденциялариниўзидаифодалайди.
Меҳнатмуносабатларимеҳнатҳуқуқипредметисифатидакорхо-
надагиичкитартибқоидалар
доирасида,ходимнингиш берувчигабўйсунишигаасосланганҳолда,ходим меҳнатжамоаси
таркибигакиритилишиорқаливабужараённингубиланмеҳнатшартномаситузилишийўли
биланамалгаоширилишикабижиҳатларибиланбоғлиқбўлади.
Меҳнатҳуқуқиймуносабатларҳарқандайбошқаижтимоийҳуқуқиймуносабатларсингари
турли юридик фактлардан (шарт-
номалар тузилиши,маъмурий актлар қабул қилиниши,
юридикаҳамияткасбэтадиганҳаракатлар)содирэтилишиданвужудгакелади.
Меҳнатҳуқуқиймуносабатларниюзагакелишидамеҳнатшартномаситузилишиорқалиўз
эркиваиродасиниифодаэтилишимуҳимўринтутади.


5.Mehnathuquqi
ymunosabatsub`
yekt
l
at
i
.Mehnathuquqi
yl
ayoqat
iva mehnatmuomal
a
l
ayoqat
i
.
Меҳнат ҳуқуқинингсубъектлари деганда меҳнат қонунчили-
гига кўра ижтимоий меҳнат
муносабатларида иштирок эта ола-
диган ҳамда бу соҳада субъектив ҳуқуқлар ва
мажбуриятларгаэгабўладиган юридикҳамдажисмоний шахслар(
иш берувчи ваходим)
назардатутилади.
Меҳнатҳуқуқисубъектларибўлибқуйидагиларқатнашаоладилар:
1.Ходим(
меҳнатшартномасигакўраишгаёлланганжисмонийшахс)
;
2.Иш берувчи (
тадбиркорлик (

Download 0,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   38




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish