Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №14

qoʼyiladi.” 
 Shavkat Mirziyoev 

---

80 
“Bola dunyoga kelganidan boshlab, unda aynan maktabgacha boʼlgan yoshda 
aqliy faollik oshadi, axloqiy-estetik va jismoniy xislatlar shakllanadi. 
Shu bois ham, – ijtimoiy ahvolidan qatʼi nazar, bogʼcha yoshidagi har bir bolani ushbu 
taʼlim yoʼnalishi bilan toʼliq qamrab olinishi muhimdir. 
Zamonaviy jamiyatning muhim vazifalaridan biri – bu alohida ehtiyojga ega 
boʼlgan bolalarga gʼamxoʼrlik qilish va ularga birinchi navbatda inklyuziv taʼlimni 
joriy etish orqali sifatli taʼlim olishlari uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishdir. 
Yoshlarning barkamol shaxs boʼlib ulgʼayishi va katta hayotda oʼz oʼrnini 
topishi u yashayotgan jamiyatda taʼlim tarbiyaning toʼgʼri yoʼlga qoʼyilganiga bogʼliq.
Hozirgi kunda Oʼzbekistonda Respublikasida yangi avlod maktabgacha taʼlim 
tashkilotlari hamda koʼp tarmoqli ixtisoslashtirilgan maktabgacha taʼlim tashkilotlari 
tizimida rivojlanishda orqada qolgan bolalar uchun qulay va xavfsiz muhitni yaratish 
boʼyicha barcha shart-sharoitlar yaratilgan. 
Maktabgacha taʼlim uzluksiz taʼlim tizimining birlamchi boʼgʼini boʼlib, 
sogʼlom, faol, barkamol, ij-timoiy moslashtirilgan bolalarni tarbiyalash, ularning 
kelgusida muvaffaqiyatli oʼquv faoliyati uchun munosib shart-sharoitlarni yaratish va 
boshlangʼich taʼlimga sifatli tayyorlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Shunday ekan, 
butun boshli taʼlim tizimining istiqbolli ertasi uchun ham, avvalo, maktabgacha taʼlim 
tizimi faoliyatini toʼgʼri yoʼlga qoʼyish zarur.
Zero, maktabgacha taʼlim tashkilotining maqsad va vazifalari ilk va 
maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishiga qoʼyiladigan davlat talablari asosida 
hamda davlat oʼquv dasturiga muvofiq bolaning individual ehtiyojlarini hisobga olgan 
holda ularning har tomonlama va barkamol rivojlanishi uchun qulay shart-sharoitlar 
yaratishdir.
Oʼquv-tarbiyaviy jarayonning maqsadi bolalarda asosiy kompetentsiyalar va 
rivojlanish sohalari kompetentsiyalarini shakllantirish uchun tegishli sharoitlar yaratish 
hisoblanadi. Keyingi uch yil ichida yuqoridagilarning barchasini hayotga tatbiq etish 
borasidagi tub burilish va yangilanishlarga bugun odamlarimizning ishonchi tobora 
ortib borayotgani ham tizimni takomillashtirishda muhim omil boʼlib xizmat qiladi.

---

81 
Tizimda amalga oshirilayotgan islohotlardan biri, koʼp tarmoqli 
ixtisoslashtirilgan tashkilotlarning modellari amalga oshirilmoqda, ularda sogʼlom 
tarbiyalanuvchilar ham, alohida ehtiyojli bolalar ham qatnashadilar. Ushbu yondashuv 
asosida inklyuziv taʼlimning asosiy tamoyili amalga oshiriladi – bu esa alohida 
ehtiyojli bolalar uchun yuqori sifatli taʼlim olish, tengdoshlari qatori taʼlim 
resurslaridan erkin foydalanish hamda oʼzaro aloqa qilish koʼnikmalariga ega 
boʼladilar. 
Bugungi kunda Oʼzbekistonda Respublikasida maktabgacha taʼlim tizimini 
samarali tashkil etish boʼyicha, jismonan sogʼlom va barkamol avlodni shakllantirish, 
oʼquv jarayoniga taʼlim-tarbiyaning samarali shakllari hamda usullarini joriy etishni 
taʼminlashga qaratilgan keng koʼlamli ishlar olib borilmoqda. 
Davlat tomonidan inklyuziv taʼlimni joriy etishni nazarda tutuvchi bir qator 
huquqiy-meʼyoriy hujjatlar qabul qilindi. Jumladan,
1. 
Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 13 maydagi “Maktabgacha taʼlim 
tashkilotlari faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari toʼgʼrisida”gi 391-
sonli qarori; 
2. 
Oʼzbekiston Respublikasining 2019 yil 16 dekabrdagi “Maktabgacha 
taʼlim va tarbiya toʼgʼrisida”gi 595-sonli Qonuni; 
3. 
Oʼzbekiston Respublikasining 2020 yil 23 sentyabrdagi “Taʼlim 
toʼgʼrisida”gi 637-sonli Qonuni. 
Yurtimizda 2020 yil 23 sentyabr kuni qabul qilingan yangi tahrirdagi 
Oʼzbekiston Respublikasining “Taʼlim toʼgʼrisida”gi qonuniga ilk bora “inklyuziv 
taʼlim” tushunchasi kiritildi. Nogironlik endilikda tibbiy masala emas, balki birinchi 
navbatda inson huquqlari masalasi deya qonuniy eʼtirof etildi. Shuni taʼkidlash joizki, 
nogironligi boʼlgan bolalar uchun toʼsiqlardan xoli va inklyuziv muhitni yaratish orqali 
ularning toʼliq va sifatli taʼlim olishini taʼminlash – bola huquqlarini amalga 
oshirishning samarali yoʼllaridan biridir” deb taʼkidlandi. 
Bugungi kunda alohida ehtiyojga ega bolalarni jamiyatga uygʼunlashtirish uchun 
va ular uchun qulay muhitni yaratish jamiyat oldida turgan dolzarb masalalardan biri 

---

82 
hisoblanadi. Zamonaviy ijtimoiy-iqtisodiy sharoit alohida ehtiyojli bolalarni mustaqil 
hayotga tayyorlashni yanada takomillashtirishni talab qiladi. 
Bunday bolalarning potentsialini roʼyyobga chiqarish va ularni taʼlim, 
madaniyat va sportda hamda kelajakdagi kasbiy, mehnat faoliyatida oʼz 
imkoniyatlarini amalga oshirishini taʼminlash kabi masalalar alohida ahamiyat kasb 
etadi. 
Аlohida ehtiyojga ega bo’lgan bolalarni ta’lim-tarbiyasi muammolarini ijtimoiy 
hayotga moslashtirishga ko’mak berish, bu ishlarni samarali amalga oshirish, maxsus 
soha 
xodimlari 
hamda 
alohida 
ehtiyojga 
ega 
bo’lgan 
bolalar 
ota-onalariga amaliy yordam berish kabi mas’uliyatli ishlar jumlasiga kiradi. 
Аlohida ehtiyojga ega bo’lgan bolalarni ta’lim tarbiyasida tenghuquqlilik 
muammosini hal etish bugungi kunning dolzarb muammolaridan biridir. Ammo 
bugungi kunda ham juda ko’plab bolalar turli xildagi sabablarga ko’ra ta’limdan chetda 
qolib ketmoqdalar. 
Alohida ehtiyojga ega bo’lgan bolalarni maktabgacha ta’limga jalb qilishning 
ikki asosiy omili bor: