Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №14

ФИО автора: 
Narziyeva Dilovar Sadirovna 
Buxoro viloyat Vobkent tumani 
XTBga qarashli 31-umumiy òrta ta'lim 
maktabining boshlangich sinf òqituvchisi 
Название публикации:
«BOSHLANG'ICH SINFLARDA KO'RGAZMALI 
QUROLLAR 
VA 
TARQATMALARDAN 
FOYDALANISHNING 
SAMARADORLIGI» 
Annotatsiya.
Mazkur maqolada boshlang'ich sinflarda ko'rgazmali qurollar 
va tarqatmalarni foydalanish samarasi haqida fikr-mulohazalar keltirildi. 
Kalit so'zlar:
ko'rgazmali qurollar,tarqatmalar, ta'lim, axborot 
texnologiyalari,suhbat,tushunish 
Ko’rgazmali qurollardan,tarqatmalardan foydalanish metodi qadim 
zamonardan beri ishlatilib kelinayotgan eng qulay, samarali va tushunarli 
metod hisoblanadi.Zero, ko‘rish orqali eshitishga nisbatan 5 marta ko‘proq va 
13 marta ko‘proq taktik organlarga nisbatan ko‘proq ma’lumotni miyaga 
yetkazadi. Bu ma’lumotlar tez, oson va mustahkam o‘rnashib qoladi.
Tarqatmala va ko'rgazmalardan foydalanish o‘ziga xos tamoyillarga 
asoslanadi. Tarqatmalar hamda ko'rgazmalardan foydalanish qoidalari juda 
ko‘p bo‘lib, ayrimlarini ko‘rsatib o‘tamiz: 
1. So‘z bilan emas, namoyish bilan ko‘proq, tez va oson tushunib olish 
mumkin. 
2. Shuni unutmangki bola rang, shakl, tovush(ohane) orqali tezroq tushunadi. 
3. Tarqatmalilik maqsad emas, vosita ekanligi unutmang. 

---

72 
4. Tushuncha, bilim aniq dalil va ko‘rgazma bilan samarali ekanligi 
unutmang. 
5. Tarqatmalar faqat tomosha emas, balki bilim olishning manbai, 
izlanuvchanlik, ijodkorlikka o‘rgatuvchi omildir. 
6. Tarqatmalardan foydalaning, ammo juda ko‘p emas, chunki bu o‘quvchi 
diqqatini bo‘lib, charchatib, asosiysidan chalg‘itadi. 
7. Tarqatmalarni o‘quvchilar bilan birga tayyorlash samarali natija beradi.. 
8. O‘zingiz bilmagan ko‘rgazmali qurolini ishlataman deb ovora bo‘lmang, 
uyalib qolasiz. Oldin o‘zingiz yaxshilab o‘rganing. 
9. Axborot texnologiyalari va ta’limning texnik vositalaridan foydalanishni 
biling. 
10. Ko‘rgazmali qurol ishlata turib diqqat, kuzatuvchanlik, tafakkur 
madaniyati, loyihiyalash, ijodkorlik va o‘qishga qiziqishga o‘rgating. 
11. Tarqatmalilikning yoshga, nafosatlilikka, ilmiylikka mosligiga e’tibor 
bering. 
12. Tarqatmalilikning hayot bilan bog‘liqligiga e’tiborni qarating. 
13. Ularni kerak bo‘lganda, navbat kelganda ishlating. Oldindan hammasini 
ochiq qo‘yib diqqatni bo‘lmang. 
Boshlang‘ich sinf o
’
qituvchilarining har bir darsni tashkil etish uchun turli 
tarqatmalardan foydalanishlari yaxshi samara beradi. Chunki 6-7 yoshli 
bolalar hayotida maktab davri ancha murakkab davr bo‘lib, bolalar oldida 
jiddiy sinov turadi. Bola yangi hayot - maktab hayotiga kirib boradi. Endi u 

---

73 
yangi jamoaning a’zosi ekanligini his etishga, intizomga bo‘ysunishga, yangi 
rejimga moslashishga majbur bo'ladi. Bola yosh bo‘lishiga qaramay, endi 
uning maktabda o'qish, uy vazifalarini bajarish, murakkab materiallarni 
o‘rganish kabi zarur yumushlari ko‘p. Muhimi, o‘yindan maktabga, kundalik 
majburiy va davomli mehnatga o‘tish bola hayotida tub burilishdir. Hatto 
maktabgacha tarbiya muassasalaridan kelgan bolalar uchun ham bu oson 
kechmaydi. Uydan maktabga kelgan bolalarga esa yana ham qiyin. Ayniqsa, 
sinfda 40—45 daqiqalik darsda o‘tirish, tinglash va topshiriqlarni bajarish, 
uzoq aqliy mehnat bolani tez toliqtiradi. Bola maktabdan, o‘qishdan sovib 
ketishi mumkin. Shuning uchun ham o‘qituvchilar bolalarning maktabdagi 
hayotini qiziqarli tashkil etishga intilishlari, motiv hosil qilish va uni 
rivojlantirishga harakat qilishlari lozim. Motiv o‘z- o‘zidan hosil 
bolmaydi.Uni bolalar yoshiga va psixologik xususiyatlariga mos tarqatmalar 
va mustaqil ishlar vositasida hosil qilish mumkin.