Mehnat va kasb ta`limini o`qitish shakllari

Mehnat va kasb ta`limini o`qitish shakllari.

Reja:

1. 
   Dars (Praktik mashkulot) o`qitishning asosiy shaklidir.
   
2. 
   O`quv ishlab chiqarish brigadalarida o`qitish.
   
3. 
   O`quvchilarni ishchilar brigadalarga biriktirib ko`yish.
   
4. 
   Malakali ishchiga biriktirib qo`yish.
   
5. 
   O`quv tsexlarida shtatli ish joylarida o`qitish.
   
6. 
   O`qitishning frontal, zveno, yakka –yakka o`qitish, ekskursiya, aralash o`qitish shakllari.
   

Dars maktabdagi ta`lim ishining asosiy tashkiliy shaklidir. Ustaxonalardagi mashgulotlarda dars mexnat ta`limining asosiy vazifalarini amalga oshirish, yangi materialni baen kilishni amaliy topshirik berish va uni xal kilish bilan yaxshi boglash, ukuvchilarni aktivlashtirish, ijtimoiy foydali mexnatga jalb etishni amalga oshirish imkonini beradi.
Mehnat darslari boshka o`quv fanlariga nisbatan qator xususiyatlarga ega. Bu xususiyatlar quyidagilardan iborat.
1.Darsda markaziy urinni o`quvchilarning amaliy ishlari egallaydi. Shu munasabat bilan ustaxonalardagi mashgulotlarni kushalok darslar sifatida o`tish maqullangan, 45 minutli darsning noqulayligi shuki, unda o`quvchilarning bevosita amaliy ishlariga juda kam vakt qoladi. Uning kup kismi ish o`rnini tayyorlash va yig`ishtirishga, o`qituvchining instruktajiga ketadi. 90 minut davomida o`quvchilar ma`lum mehnat topshirigini bajarishga ulguradilar, bu esa ularga ma`noviy qoniqish bag`ishlaydi va o`qituvchiga ish natijalarini baholash imkonini beradi.
2.O`quvchilarning amaliy ishlari unumli mehnat bazasida tashkil kilinadi.
3.Ustaxonalardagi mashgulotlarda o`quvchilar har xil qirquvchi asboblar yordamida ishlaydilar, materiallarga stanokda ishlov berishni bajaradilar. Shu sababli dars uni o`tkazishning xavfsizligini ta`minlovchi maxsus tayergarlikni talab kiladi.
Darsga qator didaktik talablar quyiladi. Mehnat ta`limi darslariga nisbatan qүyiladigan talablar kuydagilardan iborat.
1.Darsni tashkil etishda didaktik maqsadning aniqligi. Odatda har bir darsda qator didaktik masalalar hal kilinadi, ko`pincha ularning bittasi ustunroq bo`ladi. Masalan, o`quvchilarga bilimlar beriladi, ularda ko`nikma va malakalar shakllanadi, texnik ijodiet qobiliyati va hakozalar rivojlanadi. Ammo ana shu ta`limiy vazifalar hr kanday darsda birday hal kilinmaydi. Bu kup jixatdan darsning mazmuniga boglik. Masalan, modellashtirishga bagishlangan darslarda ayniksa texnik tafakkurni, fazoviy tasavvurni va texnik ijodiet uchun zarur boshka sifatlarni rivojlantirish uchun yaxshi sharoitlar vujudga keladi. Ukuvchilar modellarni taerlar ekan, ilgari olgan bilim va malakalarini mustaxkamlaydilar va takomillashtiradilar, ammo bu mazkur xolda asosiy emas, yul-yulakay xal kilinadigan vazifa bulib xisoblanadi. Dars strukturasi, tayyorlash ob`ekti, metodik vositalar – bularning xammasi birinchi navbatda asosiy didaktik vazifaga buysinadi, uni bajarishga yunaltiriladi. Shu bilan birga boshka ukuv vazifalarining bajarilishiga tuskinlik kiladigan sharoitlar vujudga kelishiga xam yul kuyilmaydi. Mexnat kunikmalarini shakllantirish vazifasi birinchi urinda turadi. Xar kanday mexnat operatsiyasini urganish ukuvchilarga operatsiyaning moxiyati, asboblar, ish usullari va xakozalar xakida ma`lum darajada bilimlar berishdan boshlanadi. Bu bilimlarni uzlashtirish ishning tugri usullarini uzlashtirishning zaruriy sharti.Kupincha mexnat usullarini bajarish uchun zarur bilimlarni egallash usullarining uzini egallashdan ancha asonirok buladi. Shu sababli operatsiyalarni urgatishda ukituvchining dikkat-e`tibori ukuvchilar mexnat usullarini tugri bajarishlariga karatiladi. Mexnat ta`limi ukituvchisi darsga tayyorlanayotganda mazkur darsda didaktik vazifalarning kaysilari asosiy vazifalar xisoblanishini aniklaydilar, ularga darsning maksadi sifatida karaydi va darsni shunga kura tashkil etadi.