|
Mazmuni
Kirisiw…………………………………………………………………………………….1
I. Texnologiyalıq bólim
1. 1 Soda islep shıǵarıw ushın sheki onimler, áhmiyeti………………………….........3
1. 2 Soda alıw usıllari…………………………………………………………………….3
1. 3 Ammiak menen to'yintirilgan eritpeni karbonizasiya qılıw………………….... 4
1. 4 Karbonizasiya bóliminiń texnologiyalıq sxeması……………………………..…..9
1. 5 Soda óndiriste ammiakning qaytarıw (regenerasiya) procesi…………………..11
1. 6 Natriy gidrokarbonatning kalsinatsiyasi………………………………………….15
II. Esaplıq bólim
2. 1 Karbonizatsion kalonna materiallıq balansi……………………………………...21
2. 2 Karbanizatsion kalonna ushın ıssılıq sarpın anıqlaw…………………………….25
III. Turmıs iskerligi qawipsizligi
3. 1 Kárxanada miynetti qorǵaw……………………………………………………….31
Juwmaq…………………………………………………………………………….........34
Paydalanılǵan ádebiyatlar………………………………………………………………35
Kirisiw
Sanaat kárxanalarında islep shıǵarıwdı shólkemlestiriwdiń wazıypası bolıp kárxana, bólek shólkemlerdiń xojalıq iskerligin úyreniw esaplanadı, maqseti bolıp bulbolsa joqarı, orta hám tómen dárejedegi bolajaq ekonomistlerdi, basqarıwshı menejerlerdi kárxana islep shıǵarıw xojalıq iskerliginiń kónlikpelerin úyretiwden ibarat. Sanaat kárxanalarında islep shıǵarıwdı shólkemlestiriw pánin tereń úyreniw Studentlerdi jas awladı islep shıǵarıw menen baylanısların bekkemlewge, pánniń obiekti bolǵan kárxanalar tuwrısında túsinik ıyelewlerine alıp keledi.
Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2020 -jıl 24-fevral kúni ximiya sanaatın reformalaw boyınsha perspektivalı jobalar hám de bıyılǵı jılda ámelge asırilatuǵın tiykarǵı wazıypalar talqılawına arnalǵan jıynalıs ótkerdi.
Sońǵı jıllarda tarawdı modernizaciyalaw, finanslıq-ekonomikalıq salamatlandırıw hám joqarı qosılǵan bahalı ximiyalıq ónimler nomenklaturasini keńeytiw boyınsha kóplegen ilajlar ámelge asırıldı. Tarmaq kárxanalarınıń rentabelligini kóteriw maqsetinde bazar mexanizmleri engizilip, bahanı qáliplestiriw tártibi pútkilley qayta kórip shıǵıldı. Nátiyjede ximiya tarmaǵı ótken jıldı 2018-jılǵa salıstırǵanda 2, 3 ese kóp payda menen juwmaqladi.
“Nawoiyazot” aksiyadorlik jámiyetinde Polivinilxlorid, kaustik soda hám metanol islep shıǵarıw kompleksi jumısqa túsirildi. Kebirtan gaz-ximiya kompleksinde sintetik suyıq janar may, “Nawoiyazot” aksiyadorlik jámiyetinde azot kislotası, ammiak hám karbamid islep shıǵarıw zavodları qurılıp atır.
Mámleketimiz basshısı sol jıl yanvar ayında parlamentke jibegen bildiriw xatında hám Joqarı Jıynalıs palatalari qospa májilisinde ximiya tarawına bólek itibar qaratıp, húkimet aldına onı modernizaciyalaw, ilim hám innovatsiyalardı keń engiziw boyınsha qatar wazıypalar qoyǵan edi.
“Ferǵanaazot” aksiyadorlik jámiyeti, Qońırat soda zavodı hám Dıyxanobod kaliyli tóginler zavodında mámleket úlesin investorlarga satıw máselelerine de toqtalıp ótildi.
Kishi tonnalı ximiya ónimleri islep shıǵarıwdı keńeytiw, sol maqsette “Nawoiyazot” aksiyadorlik jámiyetinde bos turǵan maydanlar negizinde qánigelesken kishi sanaat zonası shólkemlestiriw zárúrligi jazıp qoyıldı.
Ekenin aytıw kerek, ámeldegi jıl mámleketimizde Ílım, bilim hám cifrlı ekonomikanı rawajlandırıw jılı dep daǵaza etilip, hár jılı ilim-pánniń bir neshe ústin turatuǵın baǵdarın rawajlandırıw belgilep alındı. Rawajlaniwimizdiń házirgi basqıshındaǵı zárúrli jónelislerden biri bolsa ximiya tarawı bolıp tabıladı.
Ximiya sanaatı— salmaqli sanaat tarmaqlarınan biri, túrme-túr ximiyalıq ónimler túrleri: kán-ximiya sheki onimsi, tiykarǵı ximiya ónimleri (ammiak, noorganiq kislotalar, sıltılar, mineral tóginler, soda, xlor hám xlorli ónimler, suyultirilgan gazlar hám b.), plastmassa hám sintetik smolalar, sonday-aq, kaprolaktam, sellyuloza atsetatlari, ximiyalıq talshıq hám sabaqlar, plastmassa hám shıyshe-plastiklerden materiallar hám buyımlar, lak-boyaw materialları, sintetik boyawlar, ximiyalıq reaktivler, fotokimyo ónimleri, xojalıq ximiya tovarların islep shıǵaradı.
Ximiya sanaatınıń ǵárezsiz sanaat tarmaǵına aylanıwı sanaat awdarıspaǵı menen baylanıslı.Sulfat kislota islep shıǵarıw boyınsha dáslepki zavodlar 1740 -jılda Ullı Britaniyada (Richmond), 1766 -jılda Fransiyada (Ruan), 1805-jılda Rossiyada (Moskva gubernyasi), 1810 -jılda Germaniyada (Leypsig qasında) júzege keliw etilgen. Toqımashılıq hám shıyshe-ayna sanaatınıń rawajlanıwı menen soda islep shıǵaratuǵın zavodlar qurıldı.
Bunday kárxanalar—soda zavodları Fransiyada 1793-jılda (Parij qasında), Ullı Britaniyada 1823-jılda (Liverpul), Germaniyada 1843-jılda (Elba boyı daǵı Shyonebek sh. de), Rossiyada 1864-jılda (Barnaul) de qurıldı. 19 -ásir ortalarından Ullı Britaniya (1842), Germaniya (1867), Rossiya (1892) de jasalma o'gitlar islep shıǵaratuǵın zavodlar isley basladı. AQShda Ximiya sanaatı Evropa mámleketlerine salıstırǵanda keshlew payda boldı, lekin 1913-jılǵa kelip ximiyalıq ónimler islep shıǵarıw kólemi boyınsha jáhánda 1-orınǵa shıǵıp aldı.
Házirde eksergiya usilidan da ximiya sanaatında kóp paydalanıladı.Eksergiya usılı - Elementtıń eksergiyasi bul onıń átirap - ortalıq menen qaytarma process dawamında qábileth ıssılıq tnanbai retinde atqarǵan maksimal jumısı bo lib, bul processtiń juwmaǵında ol jaǵdayda qatnasqan materialdıń barlıq túrleri átirap -ortalıq komponentleri menen termodinamik teń salmaqlılıq jaǵdayına ótediler. Bul usıl termodinamik analizdiń universal usılı bolıp, oǵan kóre barlıq real processler qaytmas boladı hám qaytmaslik procesiniń mukamalligini pasaytiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
