Mazmuni Kirisiw I. Texnologiyalıq bólim

Processni texnologiyalıq sxeması
Processni texnologiyalıq sxemasında, karbonizatsiya bóliminde alınǵan 26% li bikarbonat qospası wakum-filtrge (6 ) filtrlew ushın jiberiledi. Ajıratılǵan eritpe tiykarınan ammoniy xloridden shólkemlesken bolıp, ammiakdi ajıratıp alıw ushın distillyatsiya bólimine jónetiledi wakuum filtrde juwılǵan shiyki bikarbonat transporter (4) yig'uvchi bunker (3) arqalı aralastırgichg`a (1) g`a jónetiledi. Bul jerde transparter arqalı (7) kelgen ıssı soda aralastırıladı (retur).
Alınǵan qospa soda pechine (22) jiberilip, pechden kalsiynatsiya bólekleniw procesi ketedi. Payda bolǵan tayın ónim pechdan shıǵıp shneklar (17, 8) hám elewator arqalı bir bólegi retur retinde, tiykarǵı bólegi bolsa shnek (8) aralıq tayın ónim retinde bazaǵa jónetiledi. Bikarbonatin` filtrlew processinde payda bolǵan suyıqlıq eritpeden ammiakdi ajıratıp alıw arnawlı bólimde-distillyasiya bóliminde engiziledi.Ammiakning bir bólegi SO₂ menen baylanısqan bolıp distillyatsiya procesi ammiak hám CO₂ ge bóleklenedi.



6 - súwret. Processni texnologiyalıq sxeması

1. 5 Soda óndiriste ammiakning qaytarıw (regenerasiya) procesi

Bikarbonatin`filtrlew processinde payda bolǵan suyıqlıq eritpeden ammiakdin` ajıratıp alıw arnawlı bólimnde-distillyatsiya bóliminde engiziledi. Ammiakdin` bir bólegi CO₂ menen baylanısqan bolıp, distillyatsiya procesi ammiak hám SO₂ ge bóleklenedi.

NH₄HCO₃®NH₄OH+CO₂+H₂O
NH₄HCO₃ + NH₄OH ®(NH₄)₂CO₃ +H₂O
2NH₄HCO₃®(NH₄)₂CO₃ +CO₂+H₂O-30,4 kDj
Temperatura asıwı menen
(NH₄)₂CO₃®2NH₃+CO₂+H₂O-100,8 kDj
Temperatura 800 ⁰C den joqarıda 62% CO₂ hám 9% ga jaqın NH₃ gaz fazasına ajralıp shıǵadı. Xlorid ammoniy jaǵday daǵı ammiakdi ajıratıp alıw ushın eritpe hák suti menenishlanadi.2NH₄Cl+Ca(OH)₂®CaCl₂+2NH₃+2H₂O+24,4 kDj
Payda bolǵan ammiakni gaz fazasında aydaw ushın eritpe suw puwi járdeminde 95-1150 ⁰ C ge shekem qızdırıladı. Hák suti beriwinen ilgeri ammoniy karbonatın tolıq bóleklew kerek, kerisinshe karbonat amoniy hák suti menen reaksiyaǵa kiriwi múmkin. (NH₄)₂CO₃+Ca(OH)₂®CaCO₃+2NH₃+2H₂O- 8 kDj
Nátiyjede bólekan CO₂ hám hák suwın cho'ktiriw múmkin. Ammiakdin` qaytarıw (regenerasiya) bóliminiń texnologiyalıq sxeması suwretde bayanlaingan.

7-súwret. Distillyatsiya bóliminiń texnologiyalıq sxeması.

Karbonizatsiya ústinin wertikal túrde bir qatar zonalarǵa ajıratıw múmkin olardıń hár birinde processtiń málim bir basqıshı júz boladı. Ústiniń nátiyjeli islewi ushın hár bir ústin bálentligi zonasında processtiń bul bólek basqıshların tabıslı ótkeriw ushın zárúr bolǵan temperatura hám kontsentratsiyanı saqlap qalıw kerek.

Diywalları ornına ıssı suw menen juwıw, natriy bikarbonat úlken muǵdarda tóplanǵan bolǵan karbonizasion ústin (aldın bolǵanı sıyaqlı ) bikarbonat kristallanish júz bolmaydı sol sebepli karbonat angidrid menen suyultiriladi karbonizasyon bunday rejiminde uzatıladı, lekin kerisinshe, bikarbonat erigen ústin diywallarına jaylasıp. Bunday aldınan karbonlashgandan keyin, eritpe tiykarǵı karbonizatsiya ústinine kiredi. On jıl dawamında dástúriy soda óndiriste isletiletuǵın ámeldegi karbonizasion ústinler, metall -intensiw hám quramalı dizayn apparatlar salıstırǵanda tómen islewi bar.Jaqsılanǵan strukturanıń jáne de kúshli karbonlash ústinleri ornatılǵan.Ústindiń diametri hám bálentligi sonıń menen birge sawıpıw barrellarinin` sawıw maydanı, názik diywallı quyma temir naychalari ornatılǵan barbotaj plastinka dizayni jaqsılandi.Kiretuǵın suyıqlıqtıń turaqlı quramı hám natriydan paydalanıw dárejesi menen karbonizatsiya ústininiń islewi ústin degi eń aste processga baylanıslı. Bul process natriy bikarbonat kristallari ósiwi esaplanadı.Kiretuǵın suyıqlıqtıń turaqlı quramı hám natriydan paydalanıw dárejesi menen karbonizatsiya ústininiń islewi ústin degi eń aste oqadigan processga baylanıslı. Bul process natriy bikarbonat kristallari ósiwi esaplanadı. Kútá úlken kristallarni alıw ushın waqıt talap etiledi. Usınıń menen birge, suyıqlıqtıń kristallı embrionlerdiń payda bolishidan baslap ústinde qalıwı onıń islewin belgileytuǵın suspenziya menen isleytuǵın ústindiń erkin kólemine baylanıslı. Sol sebepli, qabariq plastinka ishindegi qaqpaqlar qaqpaq astında gaz kólemin kemeytiw hám usınıń menen suspenziya menen bánt bolǵan kólemdi asırıw ushın júdá kishi konveks menen ámelge asıriladı. Kiretuǵın suyıqlıqtıń turaqlı quramı hám natriydan paydalanıwdıń birdey dárejesi menen karbonizatsiya ústininiń islewi ústin degi eń aste processga baylanıslı. Bul process kristallaniw yamasa natriy bikarbonat kristallari ósiwi esaplanadı. Karbonizatsiya ústininen suspenziya qaldıq qalıńlastırıwshı hám odan keyin centrifugaǵa ótedi. Karbonizatsiya ústininiń islewi joqarı CO<sub>2</sub> quramına iye bolǵan ( mısalı 85%) uglerod dioksidi shıǵındıların suw puwi menen uglerod oksidi konwertatsiya qılıw gazlarınan alınǵan azot-wodorod qospasın tazalawda qaptal payda bolǵan. Karbonizatsiya ústininiń dizayni ammonlangan shor menen gazsimon karbonat angidrid menen baylanıs qılıwdıń múmkin bolǵan úlken sırtın támiyinlewi kerek. Ammonlangan shor suw karbonlash ústininiń joqarı bólegine kiredi hám tómenge qaray háreket etedi. Onı kútip alıw ushın gaz kompressor menen úskenediń tómengi bólegine pompalanadi, bul bolsa ústinde jaylasqan ammoniy kebirdiń pútkil qatlamı boylap háreketlenedi. Gazda ámeldegi bolǵan karbonat angidrid az-azdan tómenge túsetuǵın ammonlangan shor suw menen sıpaladi. Karbonat angidrid, hawa qospası (CO<sub>2</sub>, O<sub>2</sub>) hám uglerod oksidi menen birge karbonizasyon ústininiń joqarı bóleginen juwıw qurallarına jiberiledi. Karbonizatsiya ústininiń islewi joqarı CO<sub>2</sub> quramına iye bolǵan uglerod dioksdi (mısalı, 85%) isletilingende eliriwi múmkin, bul suw puwi tárepinen karbon monoksit konversion gazlarınan alınǵan qospanıń azotli shıǵındıların tazalawda qaptal tásir kórsetedi. Kiretuǵın suyıqlıqtıń turaqlı quramı hám natriydan paydalanıwdıń birdey dárejesi menen karbonizatsiya ústininiń islewi ústin degi eń aste processga baylanıslı. Bul process kristallaniw yamasa natriy bikarbonat kristallari ósiwi esaplanadı. Karbonizatsiya ústininde karbonat an`idrid jutıladı hám ammiak karbonat an`idrid menen neytrallanadı. Bul processler ıssılıq shıǵıwı menen júzege keledi, bul bolsa suyıqlıq temperaturasınıń asıwına alıp keledi. Temperaturanıń asıwı menen gazlı karbonat angidriddiń eritpe ústinen basımı asadı hám sol sebepli karbonat angidriddiń bólekan basımı jáne onıń puwining elastikligi ortasındaǵı parq azayadı. Absorbsiyaning háreketlendiriwshi kúshi azayadı, sol sebepli karbonizatsiya procesi páseytiwedi. Karbonlash ústininde onıń kóleminiń 30 % ge shekem gaz menen toltırılıwı kerek. Eger ústin degi gaz muǵdarı kamaysa (ústin gazsız bolmasa ), karbonlash procesi sezilerli dárejede jamanlasadı [H]ionı [Na] den paydalanıw dárejesi azayadı. Natriy xlorid hám natriy bikarbonat karbonat angidrid - karbonizasion ústin 3 tiykarǵı reakciya sheki onim konvertatsiya ámelge asıriladı. Karbonizatsiya ústininde 6 natriy xlorid hám karbonat angidridti natriy bikarbonatga aylandırıwdıń tiykarǵı reakciyası. Bul ústindiń joqarı bóleginen málim muǵdarda DTS óz ishine alǵan gaz 7 juwıw quralına kiredi, bul erda karbonat angidrid jańa shor suw menen sıpaladi. Natriy bikarbonat ajıratıw ushın vakuum filtri 10 oziklanadi ammoniy xlorid eritpesi hám nooziq-reaktiv natriy xlorid Kristal natriy bikarbonat islep shıǵarıw karbonizasyon ústinler ónim. Karbonizasion ústin soda islep shıǵarıw karbonizasyon bóliniwi júz tiykarǵı processler birlestiradi: karbonat an`idrid, sawıpıw karbon-tómen eritpe hám natriy bikarbonat kristallanish sińiwi.Karbonizatsiya ústininde 7 natriy bikarbonat payda boliwiniń tiykarǵı reakciyası júz boladı. Natriy bikarbonat ajıratıw ushın vakuum filtri 5 jiberiledi rastur ammoniy xlorid hám niprorsat-rovavshigo natriy xlorid bir kristallı Pa-gria bikarbonat islep shıǵarıw. Uglsammontansh duz hám ammoniy xlorid ( filtrat) óz ishine alǵan uterus suyıq -st, xlorid hám ammoniy karbonat óz ishine alǵan ammiak kz eritpesi regeneratsiyasi ámelge distillash ústin 3, ishine vakuum filtrler azıqlanadı.
Regeneratsiya etilgen ammiak hám karbon monoksit (Iv) eritpeden 4 apparatınıń tómengi bólegine jetkizip beriletuǵın puw menen shiǵarıladı hám olar absorber 2 Pa basım absorbsiyasiga kiredi. Karbonizatsiya ústininde karbonat angidrid jutıladı hám ammiak karbonat angidrid menen neytrallanadı. Bul processler ıssılıq shıǵıwı menen júzege keledi, bul bolsa suyıqlıq temperaturasınıń asıwına alıp keledi. Temperaturanıń asıwı menen gazlı karbonat angidriddiń eritpe ústinen basımı asadı hám sol sebepli karbonat angidriddiń bólekan basımı jáne onıń puwining elastikligi ortasındaǵı parq azayadı. Absorbsiyaning háreketlendiriwshi kúshi azayadı, sol sebepli karbonizatsiya procesi páseytiwedi. Karbonlasw ústininde onıń kóleminiń
30 % ge shekem gaz menen toltırılıwı kerek. Eger ústin degi gaz muǵdarı kamaysa, karbonlaw procesi sezilerli dárejede jamanlasadı Na ionınıń paydalanıw dárejesi azayadı.