Mazmuni Kirisiw I. Texnologiyalıq bólim

1. 4 Karbonizasiya bóliminiń texnologiyalıq sxeması
Ammoniyli palaw duzı eritpesi nasos arqalı karbanizatsion kolonnani joqarı bólegine (1) jiberiledi.




5. Karbonizasiya bo‘limining texnologik sxemasi


5-súwret. Karbonizatsiya bóliminiń texnologiyalıq sxeması

Kolonnanin` tómengi bólegine bolsa hák pechlerinen kiyatırǵan CO<sub>2</sub> gazı jiberiledi. Kolonnanin` joqarı bóleginen tómenge túsip CO₂ gazın jutadı. Onıń suwitiw ushın suwitg`ishg`a berilip turıladı. Kolonnadan shıǵıp atırǵan eritpe birinshi gaz yuvuvchi kolonnaga (2) ga jiberiledi. Kolonna (2) tómenine cho'ktiruvchi kolonnalar (7) gaz jiberiledi, nátiyjede eritpe qosımsha CO₂ ni utadı. Eritpe sovitgichda (5) de sovitilib, ho'ktiruvchi kolonnalarga (3) jiberiledi.

Cho'ktiruwchi kolonnag`a bolsa hák pechlari hám soda pechlarinen shıqqan CO<sub>2</sub> gazı jiberiledi. Karbonizatsiya procesin jaqsı ketiwi ushın karbonizatsiya kolonnasinin` tómengi bólegine kompressor járdemi menen gaz (70-80%) beriledi. Bul qospa gaz soda pechlerinen shıqqan gaz 87-91% CO ₂ hám hák pechleriden shıqqan gazdıń (35-40%) tartılıp ketiwi nátiyjesinde alınadı. CO₂ gazınıń qalǵan bólegi (hák pechlerinen shıǵıp atırǵan ) cho'ktirruwshi kolonnalardin` (3) joqarı bólegine beriledi. Temperaturanıń korbanizasiya processinde tómenletiw ushın cho'ktiruwchi kolonnalarning tómen bóleginde suw menen sovituvchi sovitgichlar ornatılǵan. sonday etip, bikarbonat karbonizasiya kolonnalarida cho'ktirilib 26% lik qospa jaǵdayında vakuum filtrge jiberiledi. Ajıratılǵan bikarbonat kalsiynatsiya bólimine jiberiledi. Natriy bikarbonatnin` kalsiynatsiya (qızdırıw ) qılıw procesi. Karbonizasiya bóliminde cho'ktirilgen hám vakkum filtrde ajıratılǵan bikarbonat kalsiynatsiya procesine jiberiledi.Termik bólekleniw procesi tómendegi reaksiya boyınsha ketedi:
2NaHCO₃→Na₂CO₃qat.+CO_2(g)+H₂O_(g)-125,6 kDj
Usı reaksiya qaytar bolǵanı sebepli temperaturanıń eliriwi menen teń salmaqlılıq oǵan jıljıy baslaydı. Pispegen bikarbonat úlken ızǵarlıqqa iye bolǵanlıǵı sebepli, qızdırıw dáwirinde pechda iri bóleksheler pech diywallarına jabıwıp qalıwı múmkin. Usı hádiyseni bolmawi ushın shiyki sortlı bikarbonat kalsiynatsiyaga qızdırıw procesine jiberiwden ilgeri ıssı tayın ónim soda menen aralastırıladı. Bul retur sodasi dep ataladı. Nátiyjede bikarbonat retur sodasi menen aralasıp jańa qattı faza trona atı menen atalǵan eritpe payda boladı.
Reaksiya nátiyjesinde shiyki ızǵar bikarbonat qurǵaqlay mayda bólekshelerge aylanadı hám bunday qospanı pechda kúydiriw talay ańsat boladı.
3(Na₂CO₃ NaHCO₃ 2H₂O)_(q) =
Na₂CO₃+NaHCO_3(q) =2Na₂CO_3(q) +6H₂O_(g) -320,3 kDj
Temperatura 1270 ⁰C den asqandan keyin trona tolıq bóleklenedi.2Na₂CO₃+3NaHCO₃= 5Na₂CO₃+ 3H₂O + 3CO₂
Sonday etip, kalsiynatsiya procesi 1260 ⁰C den artıq temperaturada alıp barılıwı kerek. Óndiriste procesin tezletiw ushın temperatura 1400 ⁰C shekem kóteriledi.