Maxsus maqsadli transformatorlar

UNo‘r ≈ 1,17U2f. Har bir berk diodda teskari kuchlanishning qiymati Utes.m
≈2,09UNo‘r. To‗g‗rilangan tokning o‗rtacha va maksimal qiymati Ito‘g‘.o‘r = INo‘r
/3; Ito‘g‘.m = U2f / RN ≈1,21INo‘r.
Neytraldan sim chiqarilgan uch fazali to‗g‗rilagichda to‗g‗rilangan tokning
o‗rtacha qiymati 100 A gacha, kuchlanishning qiymati bir necha o‗n
kilovatggacha etadi.
Uch fazali to‗g‗rilagichning ko‗prik sxemasida oltita diod bo‗lib, D1, D3, D5
lar bir guruhni; D2, D4, D6 lar ikkinchi guruhni tashkil qiladi ishlaydi (1.7, a-rasm).
Birinchi guruhning umumiy nuqtasi yuklama qarshiligi RN da musbat qutbni,
ikkinchi guruhning umumiy nuqtasi manfiy qutbni hosil qiladi. Bu
to‗g‗rilagichda vaqtning har bir momentida yuklama qarshiligi va ikkita dioddan
tok, shu diodlarga eng katta kuchlanish berilganda o‗tadi. Masalan, t1–t2 vaqti
orasida diod D1 yuklama qarshiligi Ryuk - diod D4 zanjiridan tok o‗tadi, chunki
bu diodlarga Uab liniya kuchlanishi berilgan. Shu vaqt oralig‗ida bu kuchlanish
boshqa liniya kuchlanishlaridan katta. t2–t3 oralig‗ida D1 va D6 diodlar ochiladi;
ularga Uac kuchlanishi berilgan va boshqalar. Yuklama qarshiligida tokning
yo‗nalishi bir xil bo‗ladi (o‗zgarmaydi). To‗g‗rilangan kuchlanishning pulslanishi
kichkina. Pulslanish koeffitsienti 0,057. To‗g‗rilangan kuchlanishning o‗rtacha
qiymati UNo‘r≈2,3U2. Teskari kuchlanishning maksimal qiymati
Utes.m=1,045UNo‘r. Bunday to‗g‗rilagichning FIK oldingisiga qaraganda kattaroq. Impulsli transformatorlar. Impulslarning amplitudasini o‗zgartirish,
impulslarni ko‗paytirish va xokazo xollar uchun impuls texnikasi qurilmalarida impulsli transformatorlar qo‗llaniladi. Bunday transformatorlar impulsli texnika
qurilmalarida elektr impulsi amplitudasini va qutbiyligi (ishorasi)ni o‗zgartirish,
yuklama zanjiri tokining doimiy tashkil etuvchisini yo‗qotish kabi vazifalarni
bajarish uchun qo‗llaniladi. Impulsli transformatorlar tok (yoki kuchlanish)
impulsining qayta magnitlanishi rejimida ishlaydi.
Bunday transformatorlarga qo‗yiladigan asosiy talab–transformatsiyalangan
kuchlanish impulsining shakli imkonqadar buzilmasligi kerak.
Ventil o‗zgartgichlarda tiristorlarning ishonchli ulanishi uchun zarur bo‗lgan
impulsning oldingi fronti davomiyligi 0,5’2 mks bo‗lishi kerak. Buning uchun
induktivligi va sig‗imiy bog‗lanishlari kam bo‗lgan transformator qo‗llashni talab
qiladi. Shu maqsadda kesimi nisbatan katta bo‗lgan halqasimon o‗zaklar va
o‗ramlar soni kam bo‗lgan chulg‗am qo‗llaniladi (1.8-rasm).
Birlamchichulg‘amningo‗ramlar soni kam bo‗lganligidan impulsli
transformatorlarning yuklamasiz toki juda katta, yani I0=(0,5‚0,8)I1N bo‗ladi.
Impulsning oxirida yuklamasiz tok maksimal qiymatga erishadi. Ushbu transformatorning prinsipial imkoniyatlarini tushuntirish uchun bir
qutbli, impulsni transformatsiya qiladigan (isrofsiz, parazit sig‗imsiz), yuklamasiz
ishlayotgan ideal transformatorni ko‗rib chiqamiz. Bu transformatorning kirishiga
birqutbli, to‗g‗riburchak shaklidagi, davomiyligi ti, Tdavrli bo‗lgan impuls beriladi
(1.9-rasm, a). Transformatorning birlamchi konturi, induktivlik bo‗lib, quyidagi
elektromagnit vaqt doimiysi 
‗
ya‘ni , to‗g‗ri burchakdan farq qiladigan
egrichiziq bo‗ladi. Ikkilamchi chulg‗amning i2=f(t) egri chizig‗I ancha buzilgan.
Bunda vaqtning 1-2 oralig‗ida kuchlanish U2=0, chunki, t1=const EYK
e2=M(di/dt)=0, buerda M – chulg‗amlar orasidagi o‗zaro induktivlik. Yuqoridan
kelib chiqib, bo‗lganda impulsni transformatsiyalash imkoni mavjud emas.
, bo‗lgan boshqa xolat uchun ko‗rib chiqamiz. Ushbu xolat, ancha
xaqiqatga yaqin bo‗lib, impulslarning davomiyligi 10-4s dan oshmaydi. Endi,
impuls i1, birlamchi zanjirdagi o‗tkinchi jarayondan oldin tugasa, transformator
chiqishidagi i2 impulsining shakli uncha o‗zgarmagan bo‗ladi (1.9-rasm, b).
Bundagi impulsning qarshi tomondagi qismini transformatorning ikkilamchi
zanjiriga diod ulash orqali engil bartaraf etiladi. Ko‗rib chiqilgan xolatlar faqat, qisqa vaqtli bir qutbli impulslarning
shaklikam buzilish xolatlaridagi transformatorning prinsipial imkoniyatlarini
ko‗rsatib beradi. Agarda impuls transformatorning ishlashini chuqurroq o‗rgansak,
undagi elektromagnit jarayonlar ancha murakkab kechadi, chunki gisterezis
xodisasi, uyurma toklari, parazit sig‗imlar (o‗ramlar va chulg‗amlararo) va
chulg‗amning induktiv tarqoqligi ta‘sir ko‗rsatadi. Yuqoridagi keltirilgan ta‘sir
etuvchi omillarni kamaytirish maqsadida, impuls transformatorlarini loyihalashda,
ular chiziqli magnit xarakteristikasida ishlay olishi kerak, ya‘ni magnit to‗yinish
chizig‗idan past xolatdagi magnit induksiyada ishlaydi. Bundan tashqari magnit
material, katta bo‗lmagan qoldiq induksiyali bo‗lishi kerak. Magnit o‗tkazgichda
qoldiq induktivlikni kamaytirish uchun, magnit o‗tkazgich katta bo‗lmagan xavo
oralig‗i bilan ta‘minlanadi. Bundan tashqari ushbu maqsadda qutbi transformatsiya
qilinadigan impulsning qutbiga qarama-qarshi bo‗lgan o‗zgarmas tok bilan
transformator magnitlanadi. Ushbu tadbir impulslar oralig‗ida magnit o‗zakdagi
magnit induksiyani kamaytiradi imkonini beradi.Impuls transformatorlarining
magnit o‗zagi yuqari magnit o‗tkazuvchanlikga ega bo‗lgan, qalinligi 0,02’0,35
mm bo‗lgan magnit materialllardan tayyorlanadi (sobyq juvalangan elektrotexnik
po‗lat, temir nikelli va x.q.). Ayrim xollarda magnit o‗kazgich ferritdan
tayyorlanadi.
Parazit sig‗im va tarqoq induktivligini kamaytirish maqsadida o‗ramlar sonini
kamaytirib tayyorlanadi. Bunda impulslarning kam doyimiyligi, transformator
chulg‗amlari ruxsat etilmagan qizishlarni keltirib chiqarmaydigan, ko‗ndalang
kesimini kamaytirish imkonini beradi (tokzichligini ko‗paytirib qo‗llash orqali).
Yuqoridagilar tufayli impulsli transformatorning o‗lchamlarini kamaytirish
imkonini beradi.