Mavzusidagi kurs ishi ilmiy rahbar

4-_{ } Koshiyning o’nli kasrlari va Tusiyning taqribiy xisob uchun formulalari.
“Taqribiy hisoblashlar uchun formulalar“ (8-sinf algebra).
Bu mavzuni tushuntirishda Nasriddin Tusiyning "Taxta va tuproq yordamida arifmetikadan to`plash " (Jomiul-hisob bit taxtivat turob" 1265 yilda yozilgan) va Ali Qushchining "Kitobul-Muhammadiya"("Hisob risolasi", 1425 yilda yozilgan) asrlari orqali quyidagilarni qo’shimcha qilib o’tishimiz mumkin: Nasriddin Tusiy kvadrat ildizning taqribiy qiymatini quyidagicha topadi:
(bunda )
masalan:
Kub ildizni taqribiy qiymatini
(bunda )
Masalan:
Nasriddin Tusiy quyidagi umumiy formulani ham topgan:
(bunda )
Ali Qushchi ildizni taqribiy hisoblash uchun quyidagi formulani beradi:
yoki
Masalan deb hisoblagan.
Kub ildizni hisoblash uchun Ali Qushchi quyidagi formulani beradi:
yoki
Ali Qushchi n-darajali ildizni taqribiy hisoblash uchun esa quyidagi formulani beradi:
yoki
2. “Kasr sonlari o’nli yozuvi” (6-sinf).
Bu materiallarni o’quvchilarga o’rgatishda G`iyosiddin Jamshid Koshiy ijodiga murojat etamiz. Giyosiddin Jamshid Koshiy 1427 yilda yozgan "Arifmetika kaliti" ("Miftoxul-kitob") nomli asarida maxraji 10, 100, 1000 va hakozo bo’lgan kasrlarni ya’ni o’nli kasrlarni qaraydi, ularga ta’rif beradi."Undan ","yuzdan", "mingdan" va hakazo terminlarni kiritadi va matematika tarixida o’nli kasrlarni kashf etadi. O’nli kasrlar ustida arifmetik amallarni bajarilishini ko’rsatib o’tadi.
Evropada esa o’nli kasrlar haqidagi asar undan bir yarim asr keyin, aniqrogi 1585 yilda Gollandiyalik injener Simon Sivitin (1548-1620) tomonidan yozilgan. Bu esa O’rta Osiyolik olimlardan biri Giyosiddin Jamshid Koshiy ijodining matematika tarixida katta ahamiyatga ega ekanligini ko’rsatib turibdi.


Xulosa
Uzluksiz ta’lim malakali raqobatbardosh kadrlar tayyorlashning asosi bo’lib ta’limning barcha turlarini davlat ta’lim standartlarini, kadrlar tayyorlash milliy tuzilmasi va uning faoliyat ko’rsatish muxitini o’z ichiga oladi.
Xozirgi bosqichda ta’limning asosiy vazifasi o’quv-tarbiya jarayonini takomillashtirish va shu asosida har tomonlama etuk kelajak kishisini tarbiyalab voyaga etkazishdan iborat.
Matematika fanini o’qitishni boshlashdan oldin uning tarixi, unda o’rganiladigan asosiy tushunchalar va g’oyalar kelib chiqishi haqida o’qituvchi ma’lum bilim va ma’lumotlarga ega bo’lishi lozim. Bu ma’lumotlar maktabda o’rganiladigan barcga bilimlarni bir sistemaga solish, tenglamalar, tengsizliklar, funksiyalar va boshqa shu kabi matematika tushunchalar paydo bo’lishi manbaalarini to’g’ri bayon etishga yordam beradi.
Shunday ekan har bir matematika darsini imkon qadar matematika tarixiga, matematik tushunchalarni kelib chiqishi, shakllanishi va rivojlanishiga bog’lab o’tilsa o’quvchilarni matematika faniga bo’lgan qiziqishlari yanada ortadi hamda o’quvchilarning matematik bilimlari mustahkamlanadi. Mashhur fransuz matemarigi Rene dekart ham bu borada shunday degan: “Aqlni takomillashtirmoq ushun yodlab olish emas, ko’proq fikr yuritish kerak”.
Shu maqsadda ushbu bitiruv malakaviy ishimni “ Matematika darslari jarayonida sharqning buyuk allomari me’rosidan foydalanish” mavzusiga bag’ishladim. Unda buyuk bobokalonlarimizning matematika sohasida qilgan ishlarini, matematika fani rivojiga qo’shgan hissalarini o’quvchilarga yetkazish hamda buyuk allomalarimiz tomonidan kashf etilgan formulalarni matematika darslari jarayonida foydalanishga doir tavsiyalar berilgan.
Meni fikrimcha o’quvchilarga har bir yangi matematik termini o’rgatishda uning kelib chiqishi, fanga kim tomonidan va qachon kiritilgani, nimaga asoslanib unga shunday nom berilgani, bu terminni qanday so’zdan olingani haqida qisqacha bo’lsada ma’lumot berilsa, o’quvchilarga bu yanada qiziqarli tuyuladi hamda esda saqlab qolishlariga yordam berdi.