Mavzu: XX asr oxiri XXI asr boshlarida globallashuv muommolari, harbiy va ekstrimistik xavf-xatarlarning

Terrorchilik tashkilotlarini tasniflash
yanada murakkab. Asosiy 
qiyinchilik shundaki, hatto, so‗nggi o‗n yilliklar bilan cheklanganda ham ularning 
ro‗yxatini tuzish juda qiyin. Eng maqbuli terrorchi tashkilotlarni ko‗zlagan
maqsadi hamda ish xususiyatiga qarab tasniflashdir.Terrorchi guruhlar
maqsadiga ko‗ra siyosiy, milliy, diniy va jinoiy guruxlarga bo‗linadi. 
Ma‘lumki, BMTning terrorizmni oldini olish va unga qarshi kurashga 
qaratilgan 11 ta Konvensiya va 2 ta protokoli mavjud bo‗lib, O‗zbekiston ularning 
aksariyatini ratifikasiya qilgan. 
 
3. Soxta salafiylik harakatining yuzaga kelishi va g‘oyaviy asoslari. 
Islom niqobi ostidagi ekstremizmning g‗oyaviy ildizlari. Diniy ayniqsa,
Markaziy Osiyo mintaqasida ekstremistik guruhlarning paydo bo‗lishi va 
faollashuvi sabablari, usullari qayerdan kelganini o‗rganish ularga qarshi
kurashda eng muhim vosita hisob lanadi. Islom niqobi ostida paydo bo‗lgan 
ekstremistik harakatlar tarixiga e‘tibor beradigan bo‗lsak, ularning ildizlari uzoq 
o‗tmish­ga, hatto islom tarixining birinchi asriga borib taqa lishini ko‗rish mumkin.
Uning ilk vakillari sifatida 657­yili xa lifa Ali (r.a.) askaridan ajralib chiqqan, 
haqiqiy musulmon safla riga qo‗shilmaganlarni «dindan qaytgan» deb e‘lon
qilib, ularga qarshi murosasiz kurash olib borgan «xorijiylar» (arab: ajralib 
chiqqanlar, isyonchilar) diniy­siyosiy oqimi faoliyati fikri mizning isboti bo‗la 
oladi. 
Xorijiylik yo‗nalishi va ta‘limoti. Xalifa Usmon ibn Affon (r.a.) (644–656) 
davriga kelib islom jamoasi ichida fitnalar paydo bo‗ldi. Usmon (r.a.)ga 
uyushtirilgan suiqasd (656­y.) ham ana shu siyosiy kurashlarning natijasi edi. 
Xalifa o‗ldirilgach, uning o‗rniga Ali ibn Abu Tolib (r.a.) (656–661) 
saylandi.657­yil (37­hijriy)da Shomning (Suriya) shimoli­sharqida joylashgan
Siffin mavzesida xalifa Ali (r.a.) qo‗shini bilan u yerning hokimi Muoviya 
(r.a.) qo‗shini o‗rtasida «Jamal voqeasi»dan bir oy o‗tib, to‗qnashuv sodir bo‗lgan. 
Ushbu to‗qnashuvga 656­yil uchinchi xalifa Usmonning (r.a.) o‗ldirilishi 
munosabati bilan Ali (r.a.) va Muoviya (r.a.) tarafdorlari o‗rtasidagi keskin
qarama­qarshiliklar sabab bo‗ldi. Marhum xalifaning yaqin qarindoshi bo‗lgan 
Muoviya (r.a.) xalifalik taxtini egallagan Ali (r.a.)dan aybdor jinoyatchilarni 
jazolashni talab qilib, shundan so‗nggina Ali (r.a.)ga bay‘at qilishni ma‘lum 
qildi. Jang to‗qqiz kun davom etdi. Ali (r.a.)ning qo‗li baland kelib turganda, 
Muoviya (r.a.) tarafdorlari xiyla ishlatdilar. 
Ular Amr ibn Oss (r.a.) ko‗rsatmasi bilan katta nayzalar uchiga yangi 
ko‗chirilgan Mushaf varaqlarini ilib, Qur‘on bilan hukm chiqarishni talab qildilar. 

---

Muoviya (r.a.)ning janjalni sulh orqali hal qilish haqidagi taklifini Ali (r.a.) qabul
qilgach, jang to‗xtatildi. Ali va Muoviya (r.a.)lar o‗rtasida hijriy 37­yil safar 
oyining 15­kuni (mil. 657­yil 8­sentyabr)da sulh tuzildi. Mazkur «Siffin» jangi 
musulmonlar uchun juda katta yo‗qotish bo‗ldi. Unda hammasi bo‗lib to‗qson 
ming musulmon halok bo‗ldi. Aynan «Jamal» va «Siffin» janglari musulmonlar 
o‗rtasida dastlabki bo‗linishlar va turli firqalar kelib chiqishiga sabab bo‗ldi.Ahli 
sunna val­jamoa e‘tiqodiga ko‗ra, sahobiylar orasida yuz bergan bu vaziyatlarda 
ular ayblanmay, ularning bari haqni izlagan mujtahidlar hisoblanadilar. Umumiy 
qoidaga asoslanib, ulardan qaysi birlari to‗g‗ri ijtihod qilgan bo‗lsalar ikki ajr, xato 
ijtihod qilgan tarafga esa bir ajr beriladi.