Mavzu: V a guruh elementlari Reja: V a guruh elementlarining umumiy xossalari

Сульфат кислотаси элементар ҳолатдаги сурмани сурма) сульфатига ўтказиб, сульфит ангидриди ажралади:

2Sb +6H2SO4 → Sb2(SO4)3 + 3SO2 ↑+6H2O

 Нитрат кислотаси сурмани (шартли формуласи H3SbO4 яхши эритади:

Sb + 5HNO3 → H3SbO4 + 5NO2+H2O

 Сурма «зар сувида» ҳам эрийди:

 3Sb + 18HCl + 5HNO3 → 3H[SbCl6] + 5NO +10H2O

Сурма осонгина галогенлар билан таъсирлашади:

Йод билан инерт атмосферада кучсиз қиздирилганда қуйидаги бирикиш рўй беради:

2Sb + 3I2 → 2SbI3

Хлор билан ҳарорат ўзгаришига қараб турлича таъсирлашади,:

20oC

2Sb+3Cl2→2SbCl3

50oC

2Sb+5Cl2→2SbCl5

Кислород билан учта оксид ҳосил қилади: Sb2O3, Sb2O4 ва Sb2O5. Кўплаб металлар билан турли типдаги қотишмалар ҳосил қилади (қаттиқ эритмалар, эвтектик қотишмалар ва бошқалар).

Олиниши.

Олиниши.

Cурма олишнинг пирометаллургия усулига қуйидагилар киради: чўктирувчи, қайтарувчи ва шахтали печларда тўғридан тўғри эритиш. Чўктирувчи эритиш жараёни Sb ни сульфидлардан темир билан сиқиб чиқаришга асосланган, яъни:

Sb2S3 + 3Fe → 2Sb + 3FeS

Қотишмалар.

Сурманинг Рb (5-15% Sb) билан қотишмаси аккумулятор пластиналарини.

Типографик металл – Pb, Sn ва Sb (5-30% Sb) қотишмасини типографик шрифт тайёрлашда ишлатилади.

Подшипникли металлар (бабитлар) – сурманинг Sn, Pb ва Сu (4-15% Sb) билан қотишмаси уларнинг вкладишларини тайёрлашда ишлатилади.

ИШЛАТИЛИШИ.

ИШЛАТИЛИШИ.

Сурма ярим ўтказгичлар саноатида диодлар, инфрақизил детекторлар ишлаб чиқаришда қўлланилади. Булар сурманинг қўрғошинли компоненти ҳисобланади, уларнинг қаттиқлигини ва механик мустаҳкамлигини оширади. Қўлланилиш соҳаси:

батареяларни, антифрикцион қотишмаларни; типографик қотишмаларни, ўқотар қуроллар ва из қолдириб учадиган ўқлар тайёрлашда, кабеллар қопламалари, гугурт, дори-дармонлар, стоматологияда тишлар учун протезлар, пайвандлаш – айрим қўрғошинли кавшарлаш 5% Sb тайёрлаш учун ишлатилади.